بازتاب حكمت و فلسفه در متون نظم و نثر فارسي (كشف المحجوب هجويري و مثنوي مولوي)

Philosophical and Theological Debates in Persian Literary Text

در متون كلامي قديم بحثي با عنوان مساوات يا مساوقت شي و وجود مطرح شده است. متكلمين معتزله، شي را از وجود عام‌تر مي‌دانند و عقيده دارند كه ضد شي ، نفي است، و ضد وجود، عدم. بنابراين امكان دارد برخي شي ها موجود باشند، مانند شخصي كه الآن در خيابان راه مي‌رود كه هم شي است و هم موجود، اما معدني كه در زيرزمين است ولي هنوز كشف نشده است، شي است، اما فعلاً موجود نيست. در نتيجه معتزليان، شي را از وجود عام‌تر مي‌دانند و عقيده دارند كه هر موجودي شي است، ولي هر شييي موجود نيست. متكلمان اشعري، شي و وجود را الفاظ مترادفه مي‌دانند و هجويري در كشف المحجوب در باب فقر سخن كوتاهي به اين مضمون دارد: «بعضي از متاخران گفته‌اند الفَقْرُ عَدَمٌ بِلا وُجُود». نويسنده كتاب به روش و مشرب اشاعره، شي و وجود را مساوي مي‌داند و نظريه معتزليان مبني بر عام‌تر بودن شي و شمول آن بر وجود و اين كه عدم، مقابل وجود و نفي، مقابل شي است، را نقد مي‌كند و چند و چون اين موضوع در مطاوي اين نوشتار آمده است.

Philosophical and Theological Debates in the Persian Literary Texts (Kashfo-al- Mahjoob & Masnavi) Dr. M. Khalediy?n Scientific Board Islamic Azad University-Az?dshahr Branch There is a hot debate between Mutazila and Asharites about “concomitance of being (wujud) and object (sheii)” in Islamic theology (kal?m). Mutazila believes that object is a more universal concept than being and that any existent being can be an object but not any object can be an existent being. Asharites, on the other hand, believe that being and object are synonymous concepts. Hajviri (in Kashfo-al- Mahjoob) and Mulavi’s (in Masnavi) points of view are the subject of the present article. Keywords: Concomitance of Being and object, Kashfo-al-Mahjoob.