چشمان بازِ بسته اسفنديار

Esfandiyar: The Open and the Closed Eyes

تحليل داستان رستم و اسفنديار مقوله‌اي است كه هرچند استادان بسياري به آن پرداخته‌اند، ولي همچنان جاي بررسي و بذل دقت دارد. اين داستان پيرامون سه شخصيت محوريِ رستم، اسفنديار و گشتاسب ـ به عنوان سه راس يك مثلث ـ است كه هر يك به عنوان نموداري از واقعيت و حقيقت تاريخي ما ايرانيان جلوه‌اي تازه در عرصه روان‌شناسانه وجودي‌مان دارد؛ رستم به عنوان ابرمردِ ملي، اسفنديار به منزله رويين‌تني ساده‌انديش كه بر جاودانگي هزل‌آميز خويش طعنه مي‌زند و گشتاسب به مثابه انساني با بينش مدرن كه از تمام فضاي موجود براي احياي حيات پادشاهي و سياسي‌اش بهره مي‌گيرد. در اين مقاله سعي بر تحليل فلسفي و رواني اين سه شخصيت كليدي است. داستان ياد شده نه تنها انگيزه‌بخش بررسي اين اشخاص است، بلكه علل كاميابي و ناكامي هر يك از آنان را در ساحت‌هاي گوناگون به بحث مي‌نشيند و از سويي ديگر تفاوت بينش تاريخي با بينش اجتماعي را تحليل مي‌كند. با اين اميد كه اين نوشتار بتواند خلا موجود در زمينه‌هاي مذكور را پر كند.

Esfandiy?r: The Open and the Closed Eyes S. Ganjbakhsh Zam?ni MA in Persian Language and Literature The story of Rostam and Esfandiy?r is one of the most moving tragedies in Ferdowsi’s epic Sh?hn?meh. In this story, we have three main characters: Rostam as a superman; Esfandiy?r, an invulnerable hero who is simple-minded; and Gosht?sp who fears either his son (Esfandiy?r) or his enemies might dethrone him. This article tries to analyze these mythological characters from philosophical and psychological points of view. Keywords: Sh?hn?meh, Ferdowsi, Rostam, Esfandiyar, Gosht?sp.