مفهوم آپوكاليپس و ارتباط آن با سبك شناسي با توجه به داستان «خواب گنج مثنوي»

The Apocalypse Motives in “Khab-e-Ganj”

آپوكاليپس در لغت بمعناي ادبيات مكاشفه اي است و بعنوان يك سبك يا نوع ادبي در حوزه متون ديني و عرفاني مطرح است كه از قرن دوم ميلادي توسط علماي يهود در جنبه هاي سمبليك و رمزيش رواج يافت. در ادبيات مدرن امروز نيز اين نوع با توليد ادبيات داستاني و استعمال تكنيكهاي خاص اين عرصه پيشرفتهاي چشمگيري داشته است و با بكارگيري عناصري چون اسطوره، مكاشفه، رويا و خواب، تمثيل، سمبل و استعاره چه در شكل كهن و چه در صورت امروزين آن توانسته است اهداف و تعاليم خود را گسترش دهد. از نمونه هاي بارز اين نوع در آثار كهن، مكاشفه هاي كتب مقدس چون مكاشفه هاي دانيال، زكريا و يوحنا و در آثار مدرن غربي، انواع داستانها و نوولهاي آپوكاليپتيك و پست آپوكاليپتيك است. ادبيات مكاشفه اي در ادب فارسي نمونه هايي دارد، از جمله: مثنوي مولوي، رسايل نجم كبري، برخي اشعار شاه نعمت الله ولي و سهراب سپهري در ادب معاصر و بسياري از مكاشفات مشايخ طريقت در متون صوفيه كه اغلب اين مكاشفه ها بيشتر حول دو محور اساسي كشف مخيل و كشف مجرد دور ميزند و برخي از بنمايه هاي ادبيات آپوكاليپتيك در آنها جريان دارد. در اين پژوهش، حكايت خواب گنج از دفتر ششم مثنوي از اين ديدگاه مورد نقد و تحليل قرار ميگيرد و ضمن رمزگشايي برخي از مفاهيم سمبليك و تمثيلي آن به بيان مشابهت سبك اين حكايت با عناصر داستانهاي مكاشفه اي و موتيفهاي مشترك آن با موتيفهاي كلي اين نوع ادبيات پرداخته ميشود. با اين هدف كه گامي در جهت شناساندن اشتراك متون ادب فارسي با برخي سبكها و جريانهاي ادبي رايج در جهان برداشته شود.

Apocalyptic literature (Revelation literature) is presented as a literary style or literary genre in the field of religious and mysticism texts. The second century A.D., this genre had been promoted by Jewish scholars in symbolic and allegorical aspects. In modern literature, this style has had significant advancements, by writing and composing storied literature. Apocalypse by employing elements such as myth, revelation, dream, allegory and symbol have developed its point and catechesis. The revelation of scriptures such as revelation of Denial and Zachariah and Johannes in ancient works and apocalyptic novels in western modern writings are good examples for this literature. There are similar examples in Persian literature such as Masnavi Maulana, Rasael-e-Najm-e-Kobra and some of Shah Nemat-allah Vali and Sohrab Sepehri’s poems. On this research, the tale of Khab-e-Ganj from sixth book of Masnavi has been analyzed from apocalyptic literature motives. This research is hoped to demonstrate similarities between Persian literature texts and contemporary literature genres and styles in the world.