بررسي روند پر شدن دانه در ارقام نخود زراعي (Cicer arietinm L.) در شرايط تنش خشكي و مصرف كود نيتروژنه آغازگر

Study of Grain Filling in Chickpea Cultivars under Drought Stress and N Fertilizer

چگونگي توزيع مواد فتوسنتزي در گياهان مختلف در شكل‏گيري عملكرد دانه اهميت بسيار بالايي دارد. در اين تحقيق كه به همين منظور صورت گرفته است تاثير تنش خشكي و كود نيتروژنه آغازگر روي روند پر شدن دانه، ميزان، سهم و كارايي انتقال مجدد و همچنين سرعت و دوام پر شدن دانه و تاثير آنها روي وزن نهايي و عملكرد دانه ارقام نخود مورد بررسي قرار گرفته است. آزمايش به صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. تيمار تنش خشكي شامل سطح بدون تنش خشكي (آبياري كامل)، سطح تنش خشكي متوسط (آبياري در زمان كاشت و اوايل گلدهي) و سطح تنش خشكي شديد (بدون آبياري) در كرت‏هاي اصلي قرار گرفتند. تيمارهاي كود نيتروژنه در دو سطح (مصرف كود و بدون مصرف كود) با چهار رقم (شامل آزاد، هاشم و ژنوتيپ ILC482 و توده محلي بيونيج) فاكتوريل شد و در كرتهاي فرعي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تنش خشكي اثر معني‏داري روي تمام صفات داشت و رقم نيز روي تمام صفات به جز انتقال مجدد و كارايي آن اثر معني‏داري داشت. با افزايش شدت تنش خشكي ميزان، سهم و كارايي انتقال مجدد و سرعت پر شدن دانه افزايش يافت ولي مدت پر شدن دانه، وزن نهايي دانه و عملكرد دانه كاهش يافت و ماده خشك كمتري در دانه‏ها تجمع يافت. در شرايط بدون تنش خشكي گياه از طول دوره رشد بالاتري برخوردار بوده و تجمع مواد پرورده در آن بيشتر بوده كه در نهايت باعث افزايش وزن نهايي دانه و افزايش عملكرد دانه در واحد سطح گرديده است. اثر كود نيتروژنه فقط روي وزن خشك ساقه و انتقال مجدد آن معني‏دار شد به طوري كه با مصرف كود نيتروژنه اين صفات كاهش يافتند.

Plant photosynthetate partitioning is important in seed yield formation. In this research, in order to study grain filling procedure of chickpea in the presense of drought stress and nitrogen (N) fertilizer on remobilization rate, final grain weight and grain yield were measured. Experiment was performed in an split-factorial using randomized complete block design with three replications. Drought stress treatment stand in main plots in three levels consist of no drought stress (complete irrigation), moderate drought stress (irrigation at planting and early flowering) and severe drought stress (no irrigation). Nitrogen fertilizer in two levels (0kg N/ha and 25kg N/ha) and four chickpea cultivars (Azad, Hashem, ILC482 genotype and endemic mass of Bivanij) stand in sub plots. The results showed that that drought stress had significant effect on all the characters and all the characters except the remobilization and its efficiency was significant. Also, with increasing drought stress, remobilization amount, share and efficiency and rate of grain filling rate increased but duration of grain filling, final grain weight and grain yield was decreased and dry matter accumulation was lessIn non stress condition, during the growing season of chickpea was higher and Assimilate accumulation in it was higher, ultimately lead to increasing in final grain weight and grain yield per unit area. Effect of nitrogen fertilizer on stem dry weight and remobilization of it was significant and with application of N fertilizer these traits were reduced.