سبب‌سازي و سبب‌سوزي خداوند از ديدگاه مولوي

Godʹʹs Action: Mawlānā Jalāl al-Din Rūmiʹʹs point of view

ظاهر كلام اشعريان و عارفان درباره فاعليت حق تعالي و اينكه در هستي موثري جز او نيست، بسيار به هم نزديك است، اما اشعريان به وجود مستقل براي اشيا باور دارند، گرچه تاثير آنها را نفي مي‌كنند، در حالي كه عارفان براي اشيا وجودي قايل نيستند، چه رسد به اينكه آنها را تاثيرگذار بدانند. از نظر مولوي، كمال انسان، فاني شدن در حق است، يعني اينكه انسان با تمام وجود درك كند كه همه هستي‌اش و هر آنچه دارد، به تمامي از خداست. در اين مقام، تمام تعيّنات رفع مي‌شود، كثرات نابود مي‌شوند و انسان فيض را از مبدا فياض، بدون هيچ واسطه‌اي، مي‌بيند. با وجود اين، مولوي نظام عالم را براساس عليت مي‌داند زيرا هر شييي از اشياي عالم، اسمي از اسما الهي است يعني در عالم جز اسما الهي، چيزي وجود ندارد تا اثر داشته باشد. به‌عنوان نمونه سوزاندن اثري است كه هم مي‌توان به آتش نسبت داد و هم به خداوند، در واقع آتش جلوه‌اي از جلوه‌هاي حق است و به امرِ حق مي‌سوزاند. از نظر مولوي، ديده مردم عادي، سبب‌بين است و اين عالم چنين اقتضايي دارد، اما سراينده مثنوي كه خود ديده سبب‌سوراخ‌كن دارد، براي تعليم سالكان به تكرار از سبب‌سوزي خداوند سخن گفته است.

Godʹs Action: Mawl?n? Jal?l al-Din R?miʹs Point of View M. Shajari Assistant professor at the Faculty of Persian and Foreign Languages-Tabriz University According to Muslim mystics all existing things, anything except God, have a virtual and unreal entity in the world. But Mawl?n? Jal?l al-Din R?miʹs perspective seems to be altogether different. According to him, the perfection of man lies in the belief in his annihilation (Fan?`) in God. By so doing, one can come to a direct and complete intuition of the annihilation of any kind of entification and plurality. On the other side, Mawl?n? seems to believe that although any thing that exists is nothing but Divine names, all changes occur according to the law of causality. The Present article, by taking into account the theological (kal?mi) theories of the Asharite school of thought and other various mystical schools, attempts to re-examine Mawl?n?ʹs understanding concerning the way God acts in the world. Keywords: Cause, Acquisition, Oneness of Being, Annihilation in God, Fate. Email: mortezashajari@gmail.com