جابه‌جايي و دگرگوني اسطوره رستم در شاهنامه

The Transformation of a Myth: Rostam-e Dastān

رستم يكي از پرآوازه‌ترين پهلوانان شاهنامه است. در شاهنامه، پدر او دستان، پدربزرگ او، سام و جدّ او نريمان است و اصل و نسب او از سوي مادر به ضحاك فرزند مرداس مي‌رسد. با اين اوصاف، روشن مي‌شود كه اسطوره رستم در شاهنامه به كلي دگرگون شده است؛ به اين‌ترتيب كه نه دستان پدر اوست و نه سام و نريمان، پدربزرگ و جد او هستند. از سوي ديگر، در اصل و نسب مادري او نيز، خلافِ آنچه در شاهنامه آمده است، ضحاك پسر مرداس نيست. بنابراين درواقع، شكل كهن‌تر اسطوره رستم اين‌گونه بوده است كه دستان، صفتِ رستم، نريمان، صفتِ گرشاسپ، مرداس، صفت ضحاك و سام، نام خانداني بوده است كه گرشاسپ از آن برخاسته است و بنابراين رابطه خويشاوندي كه در شاهنامه درباره اصل و نسب رستم بيان شده، در نتيجه دگرگوني و جابه‌جايي اسطوره شكل گرفته است و واقعيت ندارد.

The Transformation of a Myth: Rostam-e Dast?n M. Rez?ee Dasht Arj?ne Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamr?n University According to Sh?hn?meh of Ferdows?, Rostam-e Dast?n is the champion of champions and mythical hero of ancient Persia, constituting some of the most popular parts of the Sh?hn?meh. He is the son of Z?l (the son of S?m and the grandson of Narim?n). Also, his legend indicates that Rostamʹs mother is a decedent of Zahh?k, the son of Mard?s. But in the older version of this myth, Dast?n is a title for Rostam, Narim?n a title for Garsh?sb, Mard?s a title for Zahh?k, and S?m is the name of the extended family of Garsh?sb. The present paper tries to show that the myth of Rostam has been transformed in Sh?hn?meh. Keywords: Garsh?sb, Ferdows?, Rostam, Dast?n, Z?l, S?m, Narim?n, Zahh?k, Mard?s, Sh?hn?meh. Email: mrezaei355@gmail.com