نقش ديوان و موجودات اهريمني در نگاره‌هاي شاهنامه رشيدا

Appearance of Evil and Monsters in Rashidā Shāhnāmeh

جمال و جلال دو اصطلاح منحصر به فرد فلسفه و عرفان اسلامي است. اما نقش آنها در ساحت هنر سنتي، به‌ويژه نگارگري، آن‌چنان شگفت‌انگيز است كه بدون بررسي كاركردشان، تبيين نگارگري چندان ممكن نيست. در نگارگري ايراني، به‌ويژه نگاره‌هاي شاهنامه رشيدا، شخصيت‌هاي گوناگوني با ظرافت‌هاي خاص وجودي و بصري به تصوير كشيده شده‌اند. اين ويژگي را مي‌توان با عناوين ارزشي؛ موجودات خير و شر، خيالي؛ موجودات اسطوره‌اي و واقعي، عرفاني؛ عاشق‌ها و معشوق‌ها، اجتماعي؛ شاهان و گدايان، و اهريمني؛ ديوان و اژدهايان بررسي كرد. تمامي اين موجودات ذيل جلوه‌هاي جمال و جلال قابل بررسي‌اند. اما اين مقاله به موجودات اهريمني مي‌پردازد و اينكه چرا روح حاكم بر نگارگري و نگاره‌هاي شاهنامه رشيدا، زيبايي است، تا آنجا كه اهريمن‌ها هم زيبا تصوير شده‌اند. خاستگاه نظري زيبايي‌شناختي را بايستي در جلوه‌هاي جمال و جلال جست‌وجو كرد. نگارگر ايراني از نظرگاه جمال و زيبايي هيبت و جلال موجودات خوفناك را نگريسته و آنها را به تصوير كشيده است

Appearance of Evil and Monsters in Rashid? Sh?hn?meh Z. P?kz?d Ph D. Candidate of Art Higher Studies, College of Fine Arts, University of Tehran For understanding Iranian painting in the Middle Ages, we need to know about two Islamic mystic and philosophical terms: beauty and glory. Indeed, a Muslim painter, like a Muslim philosopher and mystic, believes that all creatures are manifestations of glory and beauty of God. So, he even paints the evil beautifully. In Rashid? Sh?hn?meh (created in Isfahan, 17th Century, Repository: Tehran: Golestan Palace), we can see this aspect. The anonymous muslim painter has painted not only the good beings (lovers and beloveds, heroes and etc.) but also the evil beings (Satan, monsters, demons, dragons, etc.) in beautiful appearance. The present article, by studying the paintings of Rashid? Sh?hn?meh, tries to show the aesthetic aspects of them with respect to the concepts of beauty and glory. Keywords: Beauty, Glory, Rashid? Sh?hn?meh, Islamic Mysticism. Email: Zahrapakzad@gmail.com