پژوهشي در تحول ساختاري سفرنامه ها (از قرن 16 تا 19 ميلادي)

A Research on the Structural Evolution of Travelogues (From 16th to 19th Century AD)

سفرنامه ها يكي از مهمترين منابع و حلقه مهم ارتباطي علوم مختلف بالاخص جهانگردي باعلم جغرافياست . بررسي اين آثار كه ميراث بجاي مانده از سفر تلقي مي شوند و تجزيه و تحليل آنها بهترين رويكرد براي سنجش و درك واقعيت متصور از گذشته در پيشبرد آينده صنعت جهانگردي مي باشد . شناخت اهميت، محتوا و نيز پي بردن به پيچيدگي هاي مستتر در سفرنامه ها ضمن روشن كردن روابط في مابين كشورها مي تواند اين آثار را به منبعي بي بديل و شگفت در جهت شناخت ملتها از نگاهي آينه گون دانست كه بدون هيچ منتي مسافري دانش دوست و در بسياري اوقات متبحر در علوم روزگار خويش با چشم تيزبين به پردازش خوبيها و زيباييها و يا ضعف ها و كاستي ها پرداخته و در بسياري اوقات بدون تعصبات قومي و مذهبي و ناسيوناليستي همه آنچه را ديده و تجربه كرده به تصوير كشيده و به ما ارايه نموده است . به عبارتي ديگر مي توان تاريخ و عمق صنعت جهانگردي و علوم وابسته به آن را در بررسي سيستمي و جز به جز سفرنامه ها جستجو نمود و اساس زماني اين رويكرد را دقيقاً يك سده قبل از رونق جهانگردي در قرن هيجدهم ميلادي ، يعني قرن موصوف به قرن سفرنامه ها ( قرن هفدهم ميلادي ) قرار داد . بررسي سفرنامه هاي مربوط به ايران ( بعنوان گذرگاه تاريخي اقوام مختلف و حلقه ارتباطي جغرافيايي سه قاره بزرگ ) و نيز خراسان پازل كوچكتر اين مهم كه تختگاه استراتژيك و اقتصادي ايران قرون 16و 17 و 18 ميلادي محسوب مي گرديده دليل بررسي كافي سفرنامه هاي اين عرصه بوده است . در اين مقاله ضمن بيان مساله و نيز بررسي اهميت سفرنامه ها بعنوان منابع ، محتوا و انواع و چگونگي تقسيم بندي آنها مورد بررسي قرار گرفته و در پي شناخت محتوايي و شكلي به علت كثرت آنها در ايران اشاره گرديده است . هم چنين دلايل بجاي ماندن صدها سفرنامه در خصوص ايران از قرن 16 ميلادي به بعد بررسي و نيز قلّت اين منابع در پاره اي اوقات روشن گرديده تا شايد از اين رهگذر و روشن شدن اين منابع تصميمات آتي بخش گردشگري كشور بر پايه اهميت نظري اين دستاوردهاي بجاي مانده از گذشته اتفاق افتد ، تا حداقل بخش بازاريابي بين المللي و منطقه اي گردشگري صدمه نبيند .

Travelogues are among the most important sources for researchers to access the delicate and vague points in history; they are also a link between various disciplines and are considered one of the ways to recognize the history and culture of different nations. In the present research, we have attempted to use the library research method and compare and analyze the sources to investigate how the travelogues have been changed in form, content and type from 16th to 19th century AD. The research question studied here is the way travelogues have been influenced by literal evolutions as well as political and geographical ones. We have tried, for the first time, to present general classifications and objectively compare them. In addition, since the 16th century AD coincides with the Safawid period and the 17th century AD is known as the century of travelogues and was the heyday of Safawids’ foreign relations, those critical periods have been chosen and investigated as the starting point for evolution in form and structure of travelogues.