درآمدي بر آراي ابن‏سينا و جاحظ در باب اصول تربيت

An introduction to Avicenna and Jahizʹʹs Views about the Principles of Education

هدف اين مقاله، بيان ديدگاه ابن‏سينا و جاحظ در باب اصول تربيت مي‏باشد. اين پژوهش به روش كيفي و با رويكرد تحليلي ـ استنباطي انجام شده و با استفاده از منابع موجود و در دسترس به تحليل و استنباط ديدگاه ابن‏سينا و جاحظ در باب اصول تربيت پرداخته است. نتايج به‏دست‏آمده بيانگر آن است كه اصول تربيتي استنباط‏شده از انديشه‏هاي ابن‏سينا و جاحظ، شباهت‏ها و تفاوت‏هايي دارد. از جمله اين شباهت‏ها، مي‏توان به مواردي همچون اصل توجه به تفاوت‏هاي فردي، توصيه به عقل‏گرايي، تغييرپذيري صفات، اعتدال در يادگيري، يادگيري مشاركتي، ايجاد شرايط مناسب براي يادگيري، تنظيم برنامه با توجه به مراحل رشد انسان و توجه به علاقه فراگيران در كسب علوم اشاره كرد. همچنين، تفاوت‏ها به اين قرار است كه ابن‏سينا به اصل خودشناسي و خودسازي، تربيت شغلي، توجه به صلاحيت و تخصص معلم و اصل توجه به امكانات در فرايند عمل تربيتي توجه اساسي داشته، اما جاحظ به آن توجه نكرده و از آن غافل مانده است.

The present paper seeks to elaborate on Avicenna and Jahizʹs views about the principles of education. An analytical-deductive method is used in this paper which uses available resources to deduce and analyze their views about the principles of education. The findings indicate that there are similarities and differences between the principles adopted by Avicenna and those adopted by Jahiz. Attention to individual differences, recommending rationalism, changeability of attributes, moderation in learning, collective learning, preparing appropriate grounds for learning, adjusting educational programs to manʹs developmental stages and paying attention to learnersʹ interest in acquiring sciences are among the similarities. The main difference between the views adopted by each of them is that Avicenna pays special attention to the principle of self-knowledge, self-refinement, occupational training, an instructorʹs qualification and expertise, and attention to the facilities in the process of educational work while Jahiz pays attention to no one of them.