شناخت و تفكيك آراي وحدت رويه معتبر از منسوخ

Knowing and Discerning Valid Judicial Precedents from rescinded one

راي وحدت رويه در حكم قانون است و در صورت تخلف دادگاه‌ها از آن، راي صادره در مرجع بالاتر نقض مي‌شود. بي‌گمان، اين قاعده تنها در مورد آراي معتبر و لازم الاجرا صدق مي‌كند. ليكن، مفاد آرايي كه به طرق مختلف ملغي و منسوخ شده‌اند اعتبار و رسميت ندارد. چنين آرايي در واقع به نظريه‌هاي مشورتي و انديشه‌هاي حقوقي شباهت دارد و الزامي براي محاكم ايجاد نمي‌كند. از اينجا اهميت شناخت آراي معتبر از منسوخ آشكار مي‌شود و ضرورت تفكيك آنها لازم مي‌آيد. آراي معتبر در واقع آرايي هستند كه تاكنون منسوخ نشده‌اند. از اين رو، بايد طرق الغاي راي وحدت رويه را دريافت. اصولاً تصميم هيات عمومي ديوان عالي كشور مبني بر تجديدنظر در آراي سابق خود، راهكار عادي براي سلب اعتبار از آراي وحدت رويه قضايي محسوب مي‌شود. ليكن، طريقه مزبور در حقوق ايران با انكار و ترديد مواجه شده است. با وجود اين، گذشته از اينكه موضع نظام حقوقي ما در اين باره قابل نقد است، الغاي آراي وحدت رويه از راه‌هايي ديگر نيز ممكن است:از سويي، با نسخ قوانين مجلس، آراي وحدت رويه مربوط به آنها بدون موضوع مانده و در نتيجه لغو مي‌شود. از سوي ديگر، قانون‌گذار مي‌تواند با وضع قانون جديد، آراي وحدت رويه مغاير را بي‌اثر سازد. زيرا به مقتضاي قاعده برتري قانون بر ساير منابع حقوق، آراي وحدت رويه در صورت تعارض با قانون ملغي مي‌شوند. در نتيجه، آراي وحدت رويه معتبر آرايي هستند كه به يكي از شيوه‌هاي بالا لغو نشده‌اند.

In modern legal systems there are a variety of sources of law. Judicial precedent is one of the legal sources; thus, precedents of Supreme Court, like enactments of parliament, are enforceable in courts. This similarity between precedents and acts impose many problems as role of Supreme Court in interpretation of laws. But the most important problem is the possibility of changing previous precedent by posterior one. In our legal system legislator has provided Supreme Court from such changes. Whereas, such act seemed to be conflicting with legal principles and constitutional law; general assembly of Supreme Court cannot conflict enactments of parliament but it can change its previous precedents. Also legislator, by enacting laws, can rescinded judicial precedents; because, in hierarchical ordering of legal rules, precedents are inferior to enactments. So if judicial precedent conflict by law will be revoked.