مباني دندانپزشكي از ديدگاه رازي، اهوازي و ابن سينا و مقايسه آن با دانش نوين

Basics of Dentistry from the Viewpoints of Rhazes, Ahwazi and Avicenna and Their Comparison with Contemporary Dental Science

سابقه و هدف: طب قديم ايران- قبل و بعد از اسلام- يكي از غني‌ترين مكاتب طبي در هر مقطع زماني بشمار مي‌رفته و مورخين مشهوري همچون صاعد اندلسي (462-420 هـ.ق) بر اين امر تاكيد داشته‌اند. يكي از رشته‌هاي مهم مرتبط با پزشكي، دانش نظري و عملي دندانپزشكي بوده كه مورد توجه و علاقه اطباي قديم قرار داشته است. اين مطالعه با هدف ارزيابي ديدگاه اطباي برجسته و پيشكسوت ايران قديم در ارتباط با موضوعات مختلف دندانپزشكي انجام گرفته است. مواد و روشها: در مطالعه مروري حاضر، نسخه‌هاي اصيل و معتبر طب قديم ايران بويژه سه كتاب الحاوي نوشته محمدبن زكرياي رازي (313-251هـ.ق)، كامل الصناعه نوشته علي بن عباس اهوازي (384-318هـ.ق) و قانون نوشته ابن سينا (428-370هـ.ق) كه به زبان علمي آن روزگار يعني زبان عربي نگاشته شده‌اند، با دقت مورد بررسي قرارگرفته، مطالب مرتبط با دندانپزشكي از آنها استخراج و با منابع نوين دندانپزشكي مورد مقايسه تطبيقي قرار گرفتند. در همين رابطه از فرهنگ لغات معتبر قديمي و جديد و منابع متعددي براي فهم درست واژه‌ها و اصطلاحات قديم طبي استفاده شد. يافته‌ها: يافته‌هاي حاصل از اين مطالعه نشان مي‌دهند كه بسياري از مطالب مندرج در متون معتبر طب قديم ايران، مبناي علمي داشته، با جديدترين منابع و درسنامه‌هاي نوين دندانپزشكي منطبق و قابل مقايسه مي‌باشند. نتيجه‌گيري: بر اساس يافته‌هاي اين مطالعه و ساير پژوهش‌هاي مشابه آن، مي‌توان ادعا كرد كه طب قديم نه تنها با دانش نوين بيگانه نيست، بلكه زيربناي پزشكي نوين بوده است و چنانچه پژوهش‌هايي بر روي منابع اصيل و معتبر طب سنتي صورت پذيرد، موضوعات بسيار متنوع و ارزشمندي براي استفاده‌هاي آموزشي، پژوهشي و درماني از آنها استخراج خواهد شد.

Objective: The ancient Iranian medicine, before and after Islam, has a long and prolific history which has been emphasized by many famous historians like Andalosi (11th century AD). Dentistry was among the important fields related to medicine and ancient physicians were interested in it. This study aimed at reviewing the viewpoints of famous pioneer practitioners in Persia regarding various fields of dentistry. Methods: Accredited text books of the Persian Empire especially the Al-Hawiby Rhazes (865-925 AD), Kamel al-Sana by Ali Ibn Abbas Ahwazi (930- 994), and Avicenna’s Al-Qanun (980-1037)all authored in Arabic which was the scientific language of the time were thoroughly evaluated and topics related to dentistry were extracted from them and compared with contemporary dental science. Also, several dictionaries, encyclopedias and reference books were used for correct understanding of the meaning of ancient medical terms and idioms. Results: The findings demonstrated that many of the topics mentioned in the ancient Iranian textbooks had a scientific foundation and are compatible and comparable with the contemporary dental science. Conclusion: Based on the results of the present study and similar previous researches, we can state that the ancient Iranian medicine is not at all distant from the contemporary science. It is the foundation of the contemporary medicine and further researches on the medical history of ancient Persia can reveal many valuable findings that can be used for educational, therapeutic and research purposes.