بررسي مقايسه‌اي رويكرد ايران و تركيه در قبال تحولات عربي؛ بررسي موردي تونس، مصر و ليبي

A Comparative Study of Approaches Taken by Iran and Turkey towards Arab Uprising; Case Studies of Tunisia, Egypt and Libya

جنبش‌هاي اخير در منطقه خاورميانه و شمال افريقا كه از تونس آغاز شد، تاكنون باعث تغيير رژيم سياسي در چند كشور عربي شده است. در اين راستا و با آغاز تحولات، هريك از بازيگران تاثيرگذار منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي نيز براساس منافع و راهبرد‌هاي خود جهت‌گيري‌هاي مختلفي را در تعامل با اين رخداد‌ها اتخاذ كرده‌اند. مقاله پيش‌رو اين پرسش را مطرح مي‌كند كه دو دولت مهم منطقه، يعني جمهوري اسلامي ايران و تركيه براساس چه شاخص‌ها و اهدافي، به اقداماتشان در رابطه با تحولات در سه كشور تونس، مصر و ليبي (كه وقوع انقلاب در آنها باعث تغيير رژيم شد) سازمان داده‌اند؟ در يك بررسي مقايسه‌اي فرضيه مقاله اين است كه دولت جمهوري اسلامي ايران بر پايه شاخص‌ها و اهدافي مانند مخالفت با سلطه ايالات متحده بر منطقه، ضديت با اسراييل، حمايت از آرمان فلسطين و تلاش براي روي كارآمدن دولت‌هاي اسلام‌گراي متمايل به خود در منطقه در جهت همگرايي بيشتر با دولت ايران در اتخاذ سياست‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي و ساخت منطقه‌اي نوين، به تعامل با تحولات مورد نظر پرداخته است. دولت تركيه نيز براساس شاخص‌ها و اهدافي همچون حفظ و افزايش منافع اقتصادي، مدل‌سازي از سيستم سياسي‌اش در منطقه و هماهنگ با اين دو تدبير شكل دادن به همگرايي و اتحاد سياسي گسترده منطقه‌اي با محوريت خود و با هدف نهاييِ تبديل شدن به هژمون منطقه مذكور و ساخت منطقه‌اي نوين به اتخاذ سياست‌هاي عملي در رابطه با اين مسيله مبادرت نموده است.

Recent movements in the Middle East and North Africa which began from Tunisia have brought about regime change in some Arab countries. Along these lines and with the beginning of events, different influential regional and extra-regional actors have adopted different orientations towards these events according to their own interests and strategies. This article advances the question that how two important regional countries, namely the Islamic Republic of Iran and Turkey shaped their respective attitudes toward developments in Tunisia, Egypt and Libya (where revolution led to regime change). In a comparative study, the hypothesis of this article is that the Islamic Republic of Iran has reacted to these events on the basis of criteria such as opposition to the domination of the U.S. over the region, enmity with Israel, supporting Palestinian cause, and making effort to bringing like-minded Islamist regime to power in the region to serve the realization of its goals in shaping a new regional system consistent with its regional and international policies. On the other hand, Turkey took its stance towards these developments on the basis of its goals and objectives such as preserving and increasing its economic interests, and presenting its political system as a model to follow by the new regimes in order to create a wide regional political alliance serving its ambitions to obtain the status of a regional hegemon.