بررسي ارتباط درآمدهاي مالياتي و كسري بودجه دولت در اقتصاد ايران

The Relationship Between Tax Revenues & State Budget Deficits in the Iranian Economy

توسعه اقتصادي اصلي‌ترين هدف اقتصادي كشورهاي در حال توسعه است. در اين راستا سياست‌هاي مالي با تصحيح فعاليت‌ها به تحقق اين هدف كمك مي‌نمايند. سياست‌هاي مالي نقش پويايي در فرآيند توسعه اقتصادي كشورهاي جهان دارند. كارايي سياست‌هاي مالي در گرو تناسب و تركيب ابزارهاي مالي يعني درآمدها و مخارج دولتي و نيز انعطاف‌پذيري و تاثيرگذاري آنها بر اهداف اقتصادي است. در اقتصاد ايران، وابستگي بودجه دولت به درآمدهاي نفتي و انعطاف‌ناپذيري مخارج دولت، باعث ناكارآمدي سياست‌هاي مالي شده كه اين موضوع به نوبه خود نقش درآمدهاي مالياتي را در كاهش كسري بودجه دولت و نوسانات آن كم‌رنگ كرده است. در اين پژوهش، سعي كرده‌ايم تا ابتدا با استفاده از آزمون عليت گرنجر دو متغيره، رابطه علي و معلولي بين درآمدهاي مالياتي، كسري بودجه- با احتساب درآمدهاي نفتي و بدون احتساب درآمدهاي نفتي- و درآمدهاي نفتي را مورد آزمون قرار دهيم. اين آزمون هم بر روي مقادير اسمي ‌و هم بر مقادير واقعي صورت گرفته است. در مرحله بعد نيز با استفاده از رويكرد خودتوضيح برداري ساختاري (SVAR) به بررسي رابطه بين ماليات‌ها و كسري بودجه پرداخته‌ايم. نتايج آزمون عليت گرنجر نشان مي‌دهد يك رابطه عليت دو طرفه ميان درآمدهاي مالياتي و كسري بودجه بدون نفت وجود دارد و نشان مي‌دهد فرضيه همزماني مالي در مورد ماليات و كسري بودجه بدون نفت به قيمت‌هاي جاري صادق است. اما در مورد كسري بودجه با احتساب درآمدهاي نفتي، نتايج نشان دهنده وجود رابطه عليت گرنجر از جانب ماليات‌ها به سمت كسري بودجه با نفت است. همچنين، بررسي رابطه عليت گرنجر را بين درآمدهاي نفتي و كسري بودجه نشان مي‌دهد كه درآمدهاي نفتي علت كسري بودجه هستند، اما در مقادير واقعي فرضيه جداسازي توابع ماليات و كسري بودجه بدون نفت مورد پذيرش قرار مي‌گيرد. نتايج تجزيه واريانس درآمدهاي مالياتي نشان مي‌دهد، نقش تكانه حاصل مخارج دولتي در توضيح نوسانات درآمدهاي مالياتي بسيار ناچيز است. نتايج تجزيه واريانس كسري بودجه نشان مي‌دهد كه تكانه‌هاي نفتي بيشترين نقش را در توضيح تغييرات كسري بودجه بر عهده داشته و اين نتيجه بيانگر وابستگي بالاي بودجه به درآمدهاي نفتي است. تكانه مخارج دولتي پس از تكانه درآمدهاي نفتي بيشترين سهم را در توضيح نوسانات كسري بودجه برعهده دارد و كاهش مخارج دولت يكي از مهم‌ترين راه‌هاي كاهش كسري بودجه دولتي در اقتصاد ايران است. توابع واكنش آني تجمعي براي كسري بودجه نشان مي‌دهد كه يك شوك مثبت به اندازه يك انحراف معيار در درآمدهاي نفتي باعث كاهش كسري بودجه دولت در كوتاه‌مدت مي‌شد، ولي اثر آن در بلندمدت خنثي مي‌شود. تكانه مخارج دولتي بيشترين تاثير را روي كسري بودجه داشته و يك شوك مثبت در مخارج دولتي مي‌تواند كسري بودجه را به ميزان زيادي افزايش دهد كه نشان مي‌دهد كاهش مخارج دولتي مهم‌ترين راه كاهش كسري بودجه دولت است.

Fiscal policies have an effective and dynamic role in the process of Economic Development and so on this role depends on proper arrangement and combination of fiscal policy instruments. However in Iran, fiscal policies does not have enough efficiency due to significant role of oil revenues in the government budget and insufficient tax revenues alongside with inflexibility of government expenditures. This paper uses Granger causality and structural VAR frameworks to disentangle the dynamic and causal relationship between Iranian tax revenues and budget deficit. Granger causality test applied for variables both in nominal and real values. The results support the synchronization hypothesis in nominal term; that is budget deficit causes tax revenues and vice versa. But institutional separation hypothesis suits well in real term. In the next step by imposing long-run restrictions on VAR model four structural shocks are identified: oil income shock, real product shock, tax shock and government expenditure shock. Variance decomposition of variables shows government expenditures shock does not have an important role in explaining tax revenue changes. High degree of dependency of government budget on oil revenues, unimportant role of taxes in budget deficit changes and great effects of government expenditure in budget deficit fluctuations are main outcomes inferred from variance decomposition of budget deficit. The results of Impulse response functions shows that a positive impulse in oil income decreases economic growth budget deficit in the first but this negative effect converges to zero in the long term. Also government expenditure shock leads to a significant increase in budget deficit and so it can be inferred that controlling of government expenditure is the main approach to holding balance between government revenues and expenditures.