تحليلي بر عوامل و تبعات ساخت‌وسازهاي غيرمجاز در استان تهران و راه ‌حل‌هاي مقابله با آن

يكي از مشكلاتي كه در دهه‌هاي گذشته نظام مديريت و برنامه‌ريزي شهري و روستايي را در استان تهران تحت‌الشعاع خود قرار داده‌است، ‌ساخت‌وسازهاي‌غيرمجاز مي‌باشد. تخلف به معناي هرگونه انحراف و تخطي از قوانين‌ ملي و ضوابط و دستورالعمل طرح‌ها است و ساخت‌وسازهاي غيرمجاز نيز نوعي از تخلفات محسوب مي‌شوند كه موضوع اصلي اين مقاله است. ساخت‌وسازهاي غيرمجاز در استان تهران داراي ابعاد مختلفي است كه از آن جمله مي‌توان به موقعيت منحصربفرد استان تهران در كشور، مزيت‌ها و عواقب ساخت‌وسازهاي غيرمجاز در عرصه عمومي و خصوصي، نوع وكيفيت ساخت‌وسازهاي انجام‌شده، طبقه اجتماعي و اقتصادي مُتِخلفين، محل وقوع، نوع تخلف و مغايرت با قوانين و ضوابط، علل پيدايش، شيوع ساخت‌وسازهاي غيرمجاز در استان، نحوه جلوگيري و برخورد و آمار و ارقام مربوطه و ... اشاره كرد. در اين مقاله با استفاده از مستندات علمي موجود و نتايج مصاحبه و نظرخواهي از كارشناسان و مسيولين مرتبط تلاش شده تا درباره هريك از ابعاد ساخت‌وسازهاي غيرمجاز بحث شود. از آن‌جا كه طي سه‌سال (از سال87 تا 90) كليه گزارشهاي تخلفات روستايي و برخي تخلفات شهري در استان تهران مورد بررسي قرارگرفته‌است، اين تحقيق به صورت موردي روي يك روستا، شهر و يا منطقه خاص متمركز نشده‌است، بلكه در جست‌وجوي مشكلات و راهكارهاي مشترك براي اصل مسيله در استان تهران بوده‌است. در نهايت با تحليل مستندات ارايه شده و جمع‌بندي محتواي مصاحبه‌ها هفت پيشنهاد و راهكار مشخص براي كاهش و يا جلوگيري از ساخت‌وسازهاي غيرمجاز در استان ارايه شده است كه عبارتند از: توسعه متوازن كشور؛ تصحيح و بهبود عملكرد دستگاه‌هاي نظارتي؛ اصلاح قوانين و مقررات؛ تغيير ديدگاه در تهيه و تصويب ضوابط طرح‌هاي شهري و روستايي؛ افزايش و تسهيل در ارايه وام ساخت مسكن؛ اعطاي جواز ساخت‌وساز به اشخاص و شركت‌هاي ذي‌صلاح؛ آموزش و اطلاع‌رساني همگاني. لازم به ذكر است كه اجراي هر يك از اين راهكارها نيازمند برنامه‌ريزي و عزم ملي در سطوح بالادست و توجه، التزام و نظارت بيشتر بر اجراي قوانين در جامعه و آگاه‌سازي و ارتقاي دانش و فرهنگ عمومي مي‌باشد.

One of the problems which has overshadowed the urban and rural management and planning system in Tehran province in the past decades is unauthorized constructions. Infraction means any deviation or violation of national laws, plans regulations and instructions. Unauthorized constructions are considered as a kind of infraction which is the subject matter of this article. It intends to investigate the reasons and consequences of unauthorized construction in Tehran province. This issue has several dimensions such as: unique location of Tehran province in the country, benefits and consequences of unauthorized constructions at public and private sector, type and quality of these constructions, social and economic class of the offenders, place of occurrence, type of infraction and inconsistency with the rules and regulations, causes of prevalence and severity of unauthorized constructions in Tehran, how to deal with, relevant figures and statistics etc. Despite the usual limitations of research, this article attempts to analyze, debate and scrutinize in each dimensions of unauthorized constructions by using documentations, experiences and observations of experts in this field. Finally, some suggestions and strategies have been expressed to prevent or reduce this phenomenon in Tehran province.