بهبود مدل پوسته فلات ايران با استفاده از بي‌هنجاري بوگه مدل EGM2008

Development of the crust model for Iranian plateau using Bouguer anomaly extracted from EGM2008 geopotential model

با ظهور فناوري گراني‌سنجي ماهواره‌‌اي، امكان محاسبه درجات بالاي ضرايب ژيوپتانسيل و در نتيجه دسترسي به ميدان گراني با قدرك تفكيك مكاني زياد ميسر شده است. مدل ژيوپتانسيل EGM2008 با ضرايب بسط تا درجه 2190 معادل قدرت تفكيك مكاني حدود 10 كيلومتر، كاربردهاي فراواني در بررسي‌هاي ميدان گراني زمين دارد. يكي از كاربردهاي اين مدل، محاسبه مدل پوسته با قدرت تفكيك مكاني مناسب است. به‌‌ويژه در منطقه فلات ايران كه به‌‌سبب شرايط خاص جغرافيايي و توپوگرافي (وجود كوهستان‌‌هاي صعب‌‌العبور و كويرهاي فاقد دسترسي مستقيم) امكان مشاهدات زميني ميدان گراني به شكل يكنواخت و يكپارچه وجود ندارد. در اين پژوهش با استفاده از ميدان بي‌هنجاري بوگه محاسبه شده از ضرايب ژيوپتانسيل در يك شبكه با تراكم 0.1 درجه اقدام به بازسازي و محاسبه مدل پوسته‌‌پيوسته با قدرت تفكيك مكاني هم‌‌ارز ميدان بي‌هنجاري بوگه (0.1 درجه) شد. با توجه به عمق متوسط موهو به‌منزله چشمه سبب‌‌ساز، در منطقه معادل 40 كيلومتر به‌منظور حذف تاثيرات بي‌هنجاري‌‌هاي سطحي، يك فيلتر پايين‌‌گذر ميانگين‌‌گير متحرك، با تابع كرنل 5 در 5 يكاني به كار رفته است. در اين مدل‌سازي، از مدل پوسته جهاني (براساس داده‌‌هاي امواج سطحي حاصل از زمين‌لرزه‌‌ها) با قدرت تفكيك مكاني 2 درجه، به‌منظور برازش با داده‌‌هاي بي‌هنجاري بوگه و محاسبه فاكتورهاي برازش استفاده شده است. شيب خط برازش 12.499- برآورد شد كه با توجه به رابطه خطي بوگه معادل تباين چگالي حدود 300 كيلوگرم بر متر مكعب است. مدل پوسته محاسبه شده با مد‌ل‌‌‌‌هاي پوسته جهاني و مدل دهقاني (دهقاني و ماكريس، 1983) به لحاظ آماري مورد مقايسه قرارگرفته است. تفاوت مشاهده شده در منطقه البرز مياني (قله‌هاي مرتفع دماوند و پيرامون آن) با نتايج صدودي و همكاران (2009) مقايسه شد و ادعاي بي‌‌ريشه بودن كوه‌هاي البرز، به‌خصوص براي البرز مياني، مورد ترديد قرار گرفته است.

Bouguer anomaly is the difference between the real gravity and the gravity of the reference potential, which does not contain the effect of the topographical masses above the geoid. The crust thickness variation is well represented in the Bouguer anomaly. Since direct gravity observation in Iranian plateau is too difficult due to coverage of mountainous areas and deserts, consequently the anomaly extracted from EGM2008 geopotential model can be an appropriate data source. Maximum accessible spatial resolution equal to 0.1 degree, equivalent to10 kilometers is applied to reconstruct the crust model for Iranian plateau. Since the average crust thickness in the region is 40 kilometers, the dominant expected 40 kilometer wavelength is predictable. To enhance the wavelengths more than 40 kilometers and attenuate the wavelengths less than that, a moving average 5×5 low pass filter is brought into played. The filtered data in a 0.1 degree grid data is applied to construct a crust model in equivalent resolution grid. International crust model with 2 degree resolution is applied as priory information. Bouguer anomaly dataset consists of 30351 points ranged from -249.0mgal to +68mgal with average value of -86.0mgal and standard deviation equal to 48.4mgal. According to Bouguer infinite slab forward equation ( ), a linear equation is fitted between Bouguer anomaly and crust thickness. The gradient of fitted line assessed to be -12.499 which is equivalent to the density factor equal to 300 kg/cubic meters. The estimated amount is less than the pre-assumed amount (400 kg/cubic meters). The crust thickness ranges from maximum of 57.4km in north of Zagros and minimum of 16.1km in east of the Oman Gulf. The average value is 40.5km with the standard deviation of 5.24km. The constructed model is statistically compared to (Dehghani and Makris (1983) model. The correlation factor between the two datasets is equal to 0.752 and the average difference between them is -1.90 kilometers with standard deviation equal to 3.6 kilometers. This model is also compared with the crust 2.0 modal. Table1. Statistical comparison between the recent models, Dehghani and crust 2.0 Correlation factor Covariance factor Average of difference Standard error of difference Average deviation of difference standard deviation of difference Dehghani-Recent Model 0.752 16.59 1.899 0.314 2.772 3.603 CRUST 2.0-Recent Model 0.747 11.76 1.051 0.248 2.044 2.835 Dehghani-CRUST 2.0 0.704 14.89 0.848 0.339 2.841 3.879 The result shows that the observed and the recent model is better matched to the crust 2.0 model (Table 1). More than 10 kilometers a beneath the central Alborz is observed. The comparison between; the crust thickness, estimated in 11 seismological local stations beneath the central Alborz by (Sodoudi et al., 2009) using receiver function, with the result of this method confirmed the accuracy of the recent model. The mentioned difference could be due to the lack of direct gravity observations in the region and has disproved the Dehghani’s hypothesis that Alborz Mountains have no isostatic root. (Dehghani and Makis 1983). Such difference can also be seen in other regions like North West of Alborz, Central Iran and Makran. With the lack of direct field observation in the regions.