بررسيكهن الگوي انسان نخستين و نمودهاي آندر بخش پيشدادي شاهنامه فردوسي بر مبناي اسطوره‌شناسيتحليلي

An Analytic Mythological study of The Archetype of the First Human and Its Samples in the Pishdādis Section of Shāhnāmeh

آفرينش نخستين نمونه انساني- انسان مثالي نخستين- از مهم‌ترين مراحل كهن‌الگوي آفرينش در فرهنگ‌هاي مختلف بشري است. نمونه بنيادين انسان نخستين، الگويي كهن است كه در شكل انسان غول‌آسا يا خداگونه يا جفت اوليه پديدار مي‌شود.هدف اين جستار، تشريح نمودها و كيفيت‌هاي اسطوره‌شناختي كهن‌الگوي انسان نخستين در فرهنگ‌هاي اساطيري و اساطير ايران باستان، به ويژه در بخش پيشداديشاهنامه فردوسي است. روش تحقيق كيفي و رويكرد تحليل‌ها، اسطوره‌شناسي تحليلي است. از اين ديدگاه سه شاخصه اصلي كهن‌الگوي انسان نخستين، ابتدا خاستگاه لاهوتي، سپس داشتن نمونه همزاد و بالاخره خويشكاري تمدن‌سازي و ايفاي نقش قهرمان فرهنگي در تاريخ نمادين يك قوم است. در شاهنامه، اين خويشكاري‌هاي سه‌گانه بين مجموعه‌اي از شاهان پيشدادي كه هر كدام مي‌توانند نمونه‌اي از نخستين انسان به شمار آيند، توزيع شده است كه در اين جستار، با رويكردي تحليلي و تطبيقي، نمودهاي هر يك از اين خويشكاري‌ها در مورد كيومرث، هوشنگ، تهمورث، جمشيد، فريدون و منوچهر بررسي شده است.

Creation of the first human- the primary ideal human- is one of the most important steps in the creation of archetype in various cultures. The fundamental example of the first human is based on an old pattern, which emerges as a giant or godlike human, or as the first couple. The goal of this paper is describing examples and mythological qualities of the first human archetype in mythic cultures, and in the myths of ancient Iran, especially in the Pishd?dis section of Ferdowsi’s Sh?hn?meh. The research method of this paper is qualitative with analytic mythological approach, based on which we have considered three features as the basic characteristics of the archetype of first human: first his divine origin, then a twin couple, and finally a cultural function- symbolic hero producing civilization in the history of a nation. In Sh?hn?meh, these tree kinds of functions are distributed among some kings of Pishd?dis each of them can be considered as an example of first human. In this paper, we study examples of these functions about Kayumarth, Hooshang, Tahmooreth, Jamshid, Fereydoun and Manoochehr.