اثربخشي مداخله آموزشي بر اصلاح سبك زندگي دانش آموزان پسر داراي اضافه وزن دوره متوسطه اول شهرستان تنكابن

Effectiveness of an educational intervention on lifestyle modification in overweight middle school students in Tonekabon city

زمينه و هدف: شيوع چاقي و اضافه وزن در نوجوانان ايراني وضعيت نگران كننده‌اي دارد. به علت پيامدهاي متعدد پزشكي و رواني- اجتماعي چاقي و اضافه وزن در نوجوانان، آموزش و پيشگيري از آنها اهميت فراواني دارد. پژوهش حاضر با هدف تعيين اثربخشي مداخله آموزشي به منظور اصلاح سبك زندگي مرتبط با اضافه وزن و چاقي در دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان تنكابن در سال 1391 انجام شد. مواد و روش‌ كار: در يك مطالعه نيمه تجربي و با استفاده از روش نمونه‌گيري چند مرحله‌اي، 120 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه اول به طور مساوي در دو گروه تجربي و كنترل شركت كردند. مشخصات دموگرافيك، رفتارهاي موثر بر اضافه وزن و كارآمدي سبك زندگي مرتبط با وزن با استفاده از پرسشنامه‌هاي روا و پايا و به روش خودگزارش دهي قبل و 6 ماه بعد از مداخله آموزشي گردآوري شد. مداخله آموزشي شامل 4 جلسه 60 دقيقه‌اي بحث گروهي به همراه نمايش عكس و در قالب گروه‌هاي 15 نفري و بر پايه نيازسنجي اوليه طراحي و اجرا شد. در نهايت داده‌ها وارد نرم افزار SPSS ويرايش 18 شد و با استفاده از آزمون‌هاي آماري تي مستقل و زوجي و كاي اسكويرتجزيه و تحليل شد. يافته‌ها: رفتارهاي موثر بر سبك زندگي مرتبط با اضافه وزن و چاقي شامل خوردن در حالت ايستاده، هنگام تماشاي تلويزيون، زمان خواب، بين وعده هاي اصلي، خوردن تنقلات هنگام گرسنگي، سريع غذا خوردن، تماشاي تلويزيون هنگام فراغت و بازي با رايانه در اوقات فراغت در گروه تجربي بعد از مداخله آموزشي به طور معناداري بهبود يافتند (05/0 > P). همچنين، متغيرهاي روانشناختي مرتبط با خودكارآمدي مانند مقابله با فشار اجتماعي (از /3 ± 6/8 به 3/2 ± 04/13)، هيجان‌هاي مثبت (از 8/2 ± 2/7 به 3/3 ± 7/10) و منفي (از 4/4 ± 6/12 به 1/5 ± 2/16)، ناراحتي‌هاي جسمي (از 6/2 ± 6/7 به 5/3 ± 3/10) (001/0 > P) و دسترسي به مواد غذايي (از 2/5 ± 3/11 به 0/5 ± 6/15) (05/0 > P) بعد از مداخله آموزشي در گروه تجربي به طور معناداري بهبود يافتند. نتيجه‌گيري: برنامه آموزشي توانست رفتارها و خودكارآمدي موثر بر سبك زندگي مرتبط با اضافه وزن و چاقي را در دانش آموزان به طور معنادار بهبود دهد. توصيه مي‌شود به منظور پيشگيري از پيامدهاي ناگوار چاقي، برنامه هاي آموزشي در مدارس و آموزشگاه‌ها به طور مستمر و منظم اجرا شود

Background and objective: Prevalence of overweight and obesity in Iranian adolescents is alarming. Due to numerous medical and psychosocial consequences of overweight and obesity in adolescents, educating and preventing of them is critical. The present study was conducted to determine the effectiveness of educational interventions to improve lifestyle associated with overweight and obesity among middle school students of Tonekabon city in 2012. Material and Methods: In a quasi-experimental study, 120 middle school students were selected using multistage sampling methods and were divided equally into control and experimental groups. Demographic characteristics, behaviors that affect weight gain, weight Efficacy and Lifestyle were collected using valid and reliable self reporting questionnaire before and 6 months after educational intervention. Intervention consisted of four 60-minute sessions of group discussion along with displaying images and based on an initial assessment was designed and implemented. Finally, the data were analyzed using SPSS software version 18 and presented with independent and paired t-tests and chi-square. Results: Behaviors that influence overweight and obesity related lifestyle include eating while standing, while watching TV, sleeping, between main meals, eat snacks when hungry, fast eating, watching TV and playing computer during free time at leisure were improved after educational intervention in experimental group (P < 0.05). Also, the psychological variables associated with self efficacy such as social pressure (from 8.6±3.0 to 13.04±2.3), positive emotions (from 7.2±2.8 to 10.7±3.3), negative emotions (from 12.6±4.4 to 16.2±5.1), physical discomfort (from 7.6±2.6 to 10.3±3.5)(P < 0.001) and food availability (from 11.3±5.2 to 15.6±5.0) (P < 0.05) were improved after education in experimental group. Conclusion: The educational program significantly improved the weight gain related behaviors and weight efficacy lifestyle in students. It is recommended educational programs run continuously and regularly in schools to prevent the adverse consequences of overweight and obesity.