ابن‌سينا و نقض انحصار تاثير در اجسام از مجاري سه‌گانه

Avicenna and the Refutation of Exclusiveness in Triplet Ways of Influence on Bodies

تاثير نفس در عالم عنصري و غرايبي نظير چشم زخم همواره محل چالش بوده است. شيخ الرييس در نمط دهم اشارات اين امور را ممكن دانسته و محال بودن آنها را از جانب كساني مي‌داند كه مجاري تاثير در جسم را منحصر در سه راه تماس، ارسال جز و يا انفاذ كيفيت در واسطه مي پندارند. ابن سينا خود، اين انحصار را نمي پذيرد. بدين معنا كه براي تاثير در جسم، لازم نيست موثر با جسم تماس داشته باشد يا جزيي از خود را به سوي آن بفرستد يا كيفيت خود را از طريق واسطه در جسم ايجاد كند. شارحان اشارات (خواجه نصيرالدين طوسي و فخررازي)، تفسير كاملي از اين نكته به دست نداده‌اند. در اين مقاله بر اساس متون ابن سينا مشخص مي‌كنيم كه وي چگونه اين انحصار را نقض و زمينه را براي تبيين تاثيراتي در اجسام همچون چشم زخم، مهيا مي‌كند.

The influence of the soul on the material world and peculiar topics such as covetousness has always been matters of challenge. Avicenna, through the tenth part of Isharat, tried to prove them possible. He believes that those who consider direct contact, sending parts and creating quality through a mediator as the only exclusive ways of influencing on objects, believe in the unlikeliness of them. Avicenna, however does not accept this limit. According to him, exerting influence on something does not require direct contact with them, or sending parts toward them, or creating qualities in them via a mediator. Isharat Commentators (Khaje Nasir al-din Tousi and Fakhr al-Razi) have not proposed a thorough interpretation of the point. This essay elaborates how Avicenna challenges the point and explains the ways to influence on objects.