تجزيه خوشه اي و مطالعه خصوصيات كيفي 30 ژنوتيپ برنج (Oryza sativa L.)

Cluster Analysis and Study of Quality Characteristics of 30 Rice(Oryza sativa L.) Genotypes

به منظور ارزيابي خصوصيات كيفي 30 ژنوتيپ مختلف برنج (شامل ارقام بومي، اصلاح شده و لاين هاي اميدبخش) آزمايش مزرعه اي انجام گرديد. اين آزمايش در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام و در طي آن سيزده صفت كيفي از جمله ميزان آميلوز، قوام و غلظت ژل و درجه حرارت ژلاتينه شدن مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس بيانگر تفاوت معني دار ميان ژنوتيپ هاي مختلف از نظر صفات مورد مطالعه بود. با توجه به تعداد زياد ژنوتيپ ها تجزيه خوشه اي انجام شد كه نتايج نشان داد ژنوتيپ هاي مورد آزمايش درپنچ خوشه اصلي قرار گرفتند. از مهمترين ژنوتيپ هاي موجود در خوشه يك مي توان به طارم محلي، لاين هاي اميدبخش 8805 و 8802، خوشه دوم لاين Pi-1 و 8202 در خوشه سوم، رقم قايم و لاين هاي اميد بخش 8204 و 8225 و در خوشه چهارم مي توان به لاين اميدبخش 8811، 67410 و طارم ديلماني و خوشه پنجم هيبريد بهار و لاين هاي اميدبخش 8403، 8209 و 8228 اشاره نمود. مقايسه ميانگين هاي خوشه هاي نشان داد كه بالاترين عملكرد برنج سفيد (9/4 تن در هكتار) مربوط به خوشه پنجم بوده و به دنبال آن خوشه يك و خوشه سوم قرار گرفتند كه با هم اختلاف معني داري نداشتند. كمترين عملكرد شلتوك نيز مربوط به خوشه سوم بود. از لحاظ آميلوز بالاترين مقدار (20/26) مربوط به خوشه پنجم بود. با توجه به ذايقه ايراني مقدار آميلوز زير 22 مناسب مي باشد كه در اين تحقيق لاين هاي موجود در خوشه هاي يك و دوم داراي چنين خصوصيتي بودند. بيشترين ميزان از نظر قوام و غلظت ژل (90/66) به خوشه سوم و كمترين آن به خوشه پنجم تعلق داشت و مناسب ترين مقدار آن زير 60 مي باشد كه ژنوتيپ هاي موجود در خوشه هاي دوم و سوم داراي چنين خصوصيت هستند.

In order to evaluate quality characteristics of 30 rice genotypes including improved, traditional and promising lines, a field experiment was undertaken at Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University during 2009 cultivation season. Experiment was arranged in a randomized complete block design with three replications and 13 quality characters were evaluated. Results showed significant difference among different genotypes for all evaluated traits. For all evaluated traits, cluster analysis between genotypes based on Ward,s method indicated that genotypes can be classified into five cluster so that cluster I had genotypes such as Tarom Mahalli, 8803 and 8802 promising lines, cluster II and Pi-1 and 8802 lines, cluster III and Ghaem cultivar and 8804 and 8223 promising lines. Cluster IV and 8811 and 64410 promising lines and Tarom Deilamani and cluster V had Bahar and 8209 and 8403 and 8228 promising lines. Mean camparison of clusters according to Duncan,s test showed that maximum yield performance (4.9 ton.ha-1) was belonged to cluster V, then clusters I and IV had the best performance and the minimum head rice yield was recorded in cluster III. In terms of amylose content, the highest amount (26.20%) was observed in cluster V. According to Iranian consumers which prefer 22 percent amylase content could be introduced genotypes in cluster I and II as a medium amylase and quality genotypes. Furthermore, genotypes of cluster III and cluster V showed the highest and lowest amount of gel consistency GC respectively. The optimum amount of GC ( < 60 nm) was recorded for genotypes in cluster II and III.