ارزيابي اثر تنش خشكي و مقادير مختلف كود نيتروژن بر خصوصيات كيفي دانه گياه دارويي سياهدانه

Evaluate Effect of Water Stress and Different Amounts of Nitrogen Fertilizer on Seed Quality of Black Cumin (Nigella Sativa L.)

به منظور بررسي اثرات تنش خشكي و كود نيتروژن بر عملكرد دانه و ميزان تجمع عناصر غذايي پر مصرف شامل نيتروژن، فسفر و پتاسيم و كم مصرف شامل آهن، روي، منگنز و مس، درصد روغن، پروتيين و تيموكينون در دانه گياه دارويي سياهدانه، آزمايشي به صورت كرت هاي خرد شده و در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي زهك، شهرستان زابل در سال زراعي 90-1389 اجرا گرديد. تيمارهاي خشكي كه با قطع آبياري در مراحل مختلف رشدي گياه بوجود آمدند شامل: شاهد (آبياري كامل)، قطع آبياري در مرحله ساقه رفتن تا شروع گلدهي، قطع آبياري در مرحله گلدهي تا شروع پر شدن دانه ها و قطع آبياري در مرحله گلدهي و پر شدن دانه ها به عنوان عامل اصلي و چهار سطح كود نيتروژن از منبع اوره شامل شاهد (بدون مصرف هيچ نوع كود)، 30 ، 60 و 90 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار به عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد اعمال تنش خشكي در هر يك از مراحل رشدي گياه منجر به كاهش عملكرد دانه در سياهدانه شد. همچنين تنش خشكي تاثير معني داري بر ميزان تجمع عناصر پر مصرف و كم مصرف در دانه سياهدانه داشت، بجز عنصر آهن سبب افزايش همه آنها گرديد. در اين بين بيشترين مقادير عناصر نيتروژن، فسفر، پتاسيم، مس، روي و كاهش عملكرد دانه در تيمار خشكي قطع آبياري در مرحله گلدهي و پر شدن دانه ها و منگنز در تيمار خشكي قطع آبياري در مرحله گلدهي تا شروع پر شدن دانه ها بدست آمدند. بالاترين ميزان عنصر آهن نيز مربوط به تيمار خشكي شاهد بود. در اين آزمايش تيمار كودي نيتروژن تاثير معني داري بر عملكرد دانه و مقادير تجمع كليه عناصر كم مصرف و پر مصرف دارا بود. اثر متقابل خشكي و نيتروژن بجز عملكرد دانه و عنصر پتاسيم تاتير معني داري بر همه عناصر دارا بود. همچنين در طي بروز تنش خشكي در مرحله گلدهي و پر شدن دانه‌ها بيشترين مقادير عناصر كم مصرف و پرمصرف دانه ها در تيماركود نيتروژن شاهد (بدون مصرف هيچ نوع كود) و30 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار بدست آمدند. تيمار خشكي و نيتروژن همچنين سبب افزايش درصد پروتيين، روغن و تيموكينون دانه ها شدند، اما در طي بروز تنش خشكي و استفاده از كود نيتروژن، بيشترين درصد پروتيين و تيموكينون در تيمار قطع آبياري در مرحله گلدهي و پر شدن دانه ها همراه با مصرف 90 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار بدست آمد.

In order to study the effects of water stress and different levels of nitrogen fertilizer on grian yield and accumulation macronutrients included: nitrogen, phosphorus and potassium and micronutrient included: iron, zinc, manganese and copper, oil, protein and thymoquinone contents in seed of black cumin, a field experiment was conducted as split plot design with three replications at Agricultural Research Station, Zahak, Zabol during growing season of 2010-2011. Water stress treatments included: W1= control, W2= no irrigation at stem elongation stage to flowering, W3= irrigation at flowering stage until the beginning of grain filling and W4= no irrigation at flowering and grain filling as the main plots and four levels of nitrogen application fertilizer, including N1= control or without any fertilizer consumption, N2= 30 kg N/ha, N3= 60 kg N/ha and N4= 90 kg N/ha in sub plot. Results showed that water stress had significant effect on the grain yield and accumulation of macro and micronutrient in the seed of Black Cumin. Except for and iron, the highest amounts of nitrogen, phosphorus, potassium, manganese, copper and zinc and the lowest amount of grain yield were obtained at W4 treatment and manganese at W3 treatment. In this experiment the interaction effect between stress and nitrogen fertilizer except grain yield and potassium had significant impact on others elements. The results indicated that water stress at flowering and grain filling (W4) stages, the maximum amount of micro and macronutrients in seed was obtained at N1 and N2 nitrogen treatment. Also, water stress and nitrogen treatments increased the percentage of protein, oil and thymoquinone contents of seed, but during the onset of water stress and the use of nitrogen fertilizer, the highest percentage of protein in and thymoquinone were obtained in W4N4.