تبيين مولفه‌هاي برنامه درسي مبتني بر ديدگاه‌هاي تربيتي افلاطون و فارابي

Explanation of the components of the curriculum based on the educational approaches of Plato and Farabi

برنامه درسي يكي از جوان‌ترين حوزه‌هاي معرفت بشري است كه همواره تبيين حدود و ثغور آن فراز ونشيب‌هاي متعددي را به دنبال داشته است. يكي از بنيادهاي اساسي برنامه‌هاي درسي مباني فلسفي آن است كه به منزله چراغ راهنمايي در پي پاسخ‌گويي به مسايل هستي شناسي، معرفت شناسي و ارزش شناسي است. در ميان فلاسفه بزرگ تعليم و تربيت كساني هستند كه به اين فرايند مهم از لحاظ، معنا و مفهوم، اهداف و اصول، روش‌ها و ضرورت آن به صورت جامع نگريسته‌اند. از جمله اين فلاسفه بزرگ، افلاطون پدر فلسفه غرب و ديگري فارابي ملقب به معلم ثاني، پدر فلسفه اسلامي است كه در اين پژوهش به بررسي آرا و ديدگاه‌هاي تربيتي آنان جهت تبيين مولفه‌هاي برنامه درسي پرداخته شده است. براي دستيابي به اين مهم از روش پژوهش تحليل محتواي كيفي استفاده شد. اطلاعات با استفاده از روش كتابخانه‌اي جمع‌آوري و با به كارگيري نظام مقوله بندي قياسي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج به دست آمده بيانگر آن است كه افلاطون وفارابي اهداف تعليم و تربيت را شامل اهداف جسماني، ذوقي، اخلاقي، عقلاني و اجتماعي مي‌دانند. محتواي درسي افلاطون عبارتند از: عادت دادن كودكان به بازي، پرورش قواي جسماني، آموزش خواندن و نوشتن، آموزش نظامي، مطالب ادبي و آموزش فلسفه و ديالكتيك. فارابي بر محتوايي تاكيد دارد كه فرد را به شناخت خدا، ايمان به او و پيروي از دستوراتش هدايت كند و سپس به شناخت خود فرد، به عنوان مخلوق و معلول پروردگار بپردازد. به عقيده افلاطون، مهمترين روش تدريس، روش گفت و شنود و فارابي به دو روش برهاني و اقناعي توجه دارد.

Curriculum is one of the youngest domains of human knowledge. Definition of its limits and boundaries has been followed by many ups and downs. One of the basic foundations of curriculum is its philosophical foundations, which is like a guide light in response to the questions of ontology, epistemology and axiology. Among the great philosophers of education, there are ones who have comprehensively considered impression, objectives, principles, methods and the necessity of this important process. One of these great philosophers is Plato, the father of Westʹs philosophy, and the other one is Farabi who is called the second teacher, as the father of Islamic philosophy. This study reviewed their educational approaches and opinions to define the components of curriculum. In order to achieve this important goal, the research method of qualitative content analysis has been used. Information collected using a library method and then analyzed through applying the inductive categorization system. The obtained results indicated that both of Farabi and Plato believed in education goals including physical, chimerical, moral, intellectual and social objectives. Platoʹs lesson contents are as follows: habituate children to play, develop physical strengths, literacy training, military training and teaching philosophy, literary material and dialectics. Farabi focuses on the content that directs the man towards cognition of the God, trust and following up the instructions and then leading to cognition of the man himself as the Godʹs creature. According to Plato, the dialogue approach is the most important teaching method. Farabi focuses on the two persuasive and argumentative methods on teaching approach.