تغييرات ميزان پرولين، كربوهيدراتهاي محلول و جذب عناصر پتاسيم، روي و كلسيم در ژنوتيپهاي كنجد (Sesamum indicum L.) تحت تنش خشكي

Changes in proline, soluble carbohydrate contents and potassium, zinc and calcium uptake in sesame genotype under drought stress

اين آزمايش به منظور بررسي اثر تنش خشكي بر انباشت اسموليت هاي سازگار كننده در ژنوتيپ هاي كنجد بصورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در 3 تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي جيرفت و كهنوج اجرا شد. عامل اول سطوح مختلف تنش خشكي در چهار سطح شامل: 1- قطع آبياري از مرحله 6- 4 برگي تا قبل از شروع گلدهي، 2- قطع آبياري از مرحله 6- 4 برگي تا گلدهي كامل، 3- قطع آبياري از مرحله خاتمه گلدهي تا پايان فصل رشد، 4- آبياري كامل در تمام مراحل رشد گياه براساس 100 ميلي متر تبخير از سطح تشتك كلاس A و عامل دوم شامل ارقام متحمل به خشكي در دو سطح: لاين JL13 و رقم محلي جيرفت بود. در طول دوره رشد و نمو گياه، برخي صفات فيزيولوژيك از قبيل: ميزان پرولين برگ، ميزان كربوهيدارت هاي محلول در برگ، ميزان جذب عناصر پتاسيم، روي و كلسيم اندازه گيري شدند. نتايج حاصله نشان داد كه اثر رقم بر ميزان پرولين و كربوهيدارت هاي محلول و اثر تنش خشكي در مراحل مختلف رشد بر ميزان پرولين و كربوهيدارت هاي محلول برگ و هم چنين ميزان جذب عناصر پتاسيم و روي در برگ معني دار شد. اثر متقابل تنش خشكي و رقم بر ميزان كربوهيدرات هاي محلول در برگ معني دار بود. ميزان جذب كلسيم تحت تاثير تيمارهاي تنش خشكي و رقم قرار نگرفت. تنش خشكي در مراحل مختلف رشد باعث افزايش انباشت پرولين و كربوهيدارت هاي محلول در برگ و جذب يون هاي پتاسيم و روي در برگ شد. بيشترين ميزان انباشت پرولين، كربوهيدارت هاي محلول و جذب يون هاي پتاسيم و روي در تيمار حذف آبياري از مرحله 6-4 برگي تا گلدهي كامل مشاهده شد. انباشت كربوهيدرات هاي محلول، در شرايط حذف آبياري از مرحله 6-4 برگي تا گلدهي كامل در لاين JL-13 به طور معني داري بيشتر از ساير تيمارها بود.

This experiment was carried out in order to study effect of drought stress on compatible osmolyte accumulation in sesame genotype in factorial arrangement on the basis of randomized complete block design with three replication in Jiroft and Kahnouj Agricultural Research Center during summer season of year 2007. The first factor was drought stress at different growth stages in five levels: 1 - no irrigation from the 6-4 leaf stage up to flower initiation, 2 - no irrigation from the 4-6 leaf stage to the full flowering, 3 - no irrigation from flowering until the end of the growing season, 4 - full irrigation at all stages of plant growth based on 100 mm evaporation from Class A pan. The second factor was including drought tolerance sesame genotype in two levels: JL13 line and Jiroft local variety. During the growth stages some physiological characteristics, such as leaf proline and total sugars content, the uptake of potassium, zinc and calcium ions were measured. The results showed that the genotype effect on leaf proline and total sugars content and effect of drought stress at different growth stages on leaf proline and total sugars content, the uptake of potassium and zinc ions were significant. Also the interaction of drought stress and genotype on leaf total sugars content was significant. Calcium uptake rate were not affected by drought stress treatments. Drought stress at different growth stages increased accumulation of proline, total sugars, potassium and zinc ions in leaves. Accumulation of proline, total sugars, potassium and zinc ions in leaves increased with increasing the severity of drought stress, while no effect on calcium absorption. Proilne and tatal sugar accumulation under stress condition in JL-13 line was higher than Jiroft local variety.