بررسي سيرتحول چهره‌نگاري در نگارگري ايران تا انتهاي دوره صفوي

An Investigation into Transformation of Portraiture in Iranian Miniature Painting till Safavid Era

نگارگران مسلمان ايراني متاثر از انديشه اسلامي همواره در پي حقيقت و مسايل ماورا الطبيعه بوده‌اند. ازاين‌رو، برخلاف نقاشي غرب، نگارگري ايران به‌ندرت در خدمت شمايل‌نگاري قرار گرفته است. بنابراين، چهره‌‌‌ها در نگارگري سنتي ايران در عين منحصر‌به‌فرد بودن، براساس الگو‌‌هاي مشخصي ترسيم مي‌شده‌اند. اين روش ترسيم برخي از پژوهشگران را به قضاوت نادرست واداشته و چهره‌‌‌ها را در نظر آنان مبدل به چهره‌‌هايي همسان و خشك كرده است، درصورتي‌كه چهره‌نگاري در نگارگري سنتي ايران براثر عوامل گوناگون اجتماعي متفاوت بوده است. در اين مقاله، به تحولات شاخص اجتماعي، از دوره ساساني تا انتهاي صفوي، پرداخته شده است و تحولات عمده آن بر چهره‌نگاري بررسي شده است. نگارگران ايراني، ضمن رعايت قراردادها و الگو‌‌هاي كهن، سبك شخصي خود را در چهره‌پردازي تجربه مي‌كردند. با رواج گرايش به هنر غربي به‌مرور زمان اصول چهره‌پردازي سنتي ناديده گرفته شد و اين هنر به‌سوي چهره‌پردازي واقع‌گرايانه تغيير مسير داد. در اين پژوهش، از روش‌‌ تاريخي‌ـ‌توصيفي و با رويكرد مقايسه‌اي در چهره‌نگاري ادوار مختلف استفاده شده است. روش گردآوري اطلاعات نيز به‌صورت كتابخانه‌اي است.

Iranian Moslem painters have observed the divinely world through the world beauties; aimed at finding out the worldly instances and understanding the eternal realities. These beliefs have affected the portraiture in Iranian traditional painting; therefore, despite of the western painting, the Iranian painting has been rarely served the creation of the iconography. Regarding the above mentioned points, the portraits in Iranian traditional painting are unique, while they have been painted based on specific patterns. This methodology led some researchers to a fault judgment; so that they have observed the portraits as similar and rigid ones. However, the Iranian traditional portraiture has been affected by different social factors .In this article, social development indicators, from the Sassanid to the Safavid era, has been studied and the major developments in portraiture has been analyzed. Iranian artists, in addition to applying traditional rules and patterns, they also experienced their own personal styles. Turning towards western art, made artists to ignore the traditional method of portraiture, as a result, this kind of art changed its direction towards realism. In this article the historic, descriptive and comparative methods have been used.