منظر روستايي و جلوه هاي پرداخت محيط طبيعي

Rural Landscape and Features of Manipulation of Natural Environment

روستاها نقش مهمي در صيانت از ارزش هاي محيطي و فرهنگ اقوام و دانش بومي دارند. دراين ميان قابليت هاي محيط طبيعي و به-ويژه چگونگي پرداخت منظر روستايي با تكيه بر بعضي عناصر طبيعي بسيار با اهميت است. براساس مطالعات، بررسي اين موضوع مي تواند مبين برخي جنبه هاي بوم شناسي منظر و نيز ارايه دهنده برخي ويژگي هاي حفظ تعادل در بوم و چگونگي دوام عناصر طبيعي در شرايط خاص اقليمي زمينه هاي كيفي زندگي باشد. هدف اين مقاله ارايه بخشي از نتايج پژوهش هاي انجام شده در زمينه بررسي ماهيت و معرفي ويژگي هاي منظر روستايي با تكيه بر جنبه هاي محيط طبيعي و شرايط خاص بومي از ديدگاه معماري منظراست. در اين زمينه نيز مهم ترين پرسش ها در مورد چگونگي اسكان و پايداري محيطي، جلوه هاي بوم شناسي در ساختار منظر روستايي و ارزش هاي محيط طبيعي است. روش كار، مطالعه منابع و متون تخصصي معتبر در زمينه روستا و نيز بررسي هاي ميداني بعضي از سكونتگاه هاي خاص روستايي درايران و برخي كشورهاي جهان بوده است. در اين مورد با توجه به اهميت بوم، شرايط جغرافيايي و باورهاي اجتماعي در هويت منظر روستايي، چگونگي پرداخت بستر زمين و نقش عناصر محيط طبيعي روستا اهميت داشته است. بنابراين به رويكرهاي"نوطبيعت گرايانه"اي كه ضمن كل نگري و درك مفاهيم پايداري، موجب مستند سازي، مطالعه هاي بنيادي و بازشناسي الگوهاي بومي در پرداخت منظر روستايي شده اند، نيز توجه شد. اين توجه به ويژه در مورد ايران، به دليل زمينه هاي زيست بومي منحصر به فرد و مصاديق ارزشمند سكونتگاه هاي پايدار در مناطق خاص جغرافيايي نظير گرم و خشك تا كويري، بسيار با اهميت است. بدين ترتيب بررسي ها نشان دهنده جايگاه مهم دانش ضمني محيطي و بوم گرايي مردم، در بهره مندي از قابليت هاي طبيعي و ارزش-هاي فرهنگي به منظور اسكان روستا و پرداخت منظر و فضاهاي باز پيرامون بافت آن است. نتايج پژوهش نيز ارايه دهنده ويژگي هاي منظر روستايي، برخي تعريف ها و ديدگاه هاي صاحبنظران از جنبه هاي توان محيط طبيعي و اسكان، فضاي جغرافيايي روستا، اقتصاد و معيشت و جلوه هاي منظر فرهنگي است. به عنوان نمونه موردي نيز با تكيه بر مصاديق سكونتگاه روستايي از جمله خرانق ، ميمند و الكاس، بعضي ويژگي هاي منظر روستايي آن ها از ديدگاه معماري منظر تبيين شده است كه ارايه دهنده برخي آموزه هاي مهم نيز هست.

Rural regions have a significant role in preservation of environmental values, folklores and tacit knowledge of nations. Herein, the potentials of natural environment mainly the ways by which a rural landscape can be manipulated by applying natural elements is of major consideration. Based on past and current studies, exploring this area of research can clearly delineate some of the ecological aspects of landscape, while it presents the state of equilibrium and sustainability of natural elements in specific climatic conditions of each region. From a Landscape Architecture point of view, the article aims to present part of carried out studies and researches within the cognition of identity of specifications embedded in rural landscapes with a primary focus on aspects of natural environment and therefore, it’s relevant to specific ecological circumstances. Including both national and international case studies, the research methodology rests on the studies of creditable bibliographies penned in the field of rural areas and countryside regions. More, with respect to the significance of “Ecology”, geographical conditions and social customs in the identity and formation of rural landscape, the article has its main concerns on the land manipulation and the role of natural elements in doing so. On the other hand, “neo-naturalism” approaches were taken into account whereas they have caused documentaries, fundamental studies and re-cognition of vernacular patterns in manipulation of rural landscape. Furthermore, such considerations are of more importance in Iranian plateau due to its specific climatic features and unique vernacular methods; there are plenty of outstanding exemplars of sustainable habitations in central parts of the plateau confirming such claim. Accordingly, the study attempts to answer the following questions: • What is the rural landscape and what are its features in terms of habitation and environmental values? • What is the role of natural environment and geographical space in the articulation of Rural Landscape? • What are the lessons taken from tacit knowledge and the manipulation of rural landscape? The studies confirm the important role of tacit environmental knowledge and ecological tendencies of people in benefitting from natural potentials and cultural values in order to shape habitation clusters and manipulate the landscape of any rural region. Consequently, some of the definitions and specifications regarding rural landscape, as well as scholars’ viewpoints of natural environmental capacities, habitation; the geographical space of a village, economy, lifestyle and eventually the cultural aspects of rural landscapes have been presented in this paper. Some case studies from Kharaneq, Maymand and Al-kas have been provided as in order to support the theories and discussions.