بررسي تحرك چرايي بز در مراتع استپي استان يزد (مطالعه موردي: مراتع ندوشن شهرستان صدوق)

Grazing mobility of Goat in steppic rangeland of Yazd province (Case study: Nodoshan rangeland, Sadogh county)

ويژگي‌هاي پوشش گياهي، شرايط آب و هوايي، نوع و ميزان دسترسي دام به منابع آبي و شيب اراضي در قلمروي چرايي دام از جمله عوامل موثر بر رفتار چرايي دام در مرتع محسوب مي شوند. به بيان ديگر، هر نوع دام در يك سايت مرتعي مشخص رفتار چرايي معيني دارد. شناخت اين رفتار چرايي براي برنامه ريزي چرا و بهره برداري بهينه از مرتع بسيار با اهميت تلقي مي‌شود. به همين انگيزه در اين بررسي تحرك چرايي بز بومي ( hircus‍Capra aegarus) در سايت مرتعي ندوشن استان يزد طي دوره چهار ساله (1389-1386) بررسي شد. براي انجام اين پژوهش، در آغاز هر سال يك راس ماده بز سه ساله به عنوان نماينده گله نشاندار و در كل آماربرداري هاي سالانه از آن استفاده شد. داده‌هاي حاصل از تيمارهاي آزمايشي شامل مدت زمان حضور دام در مرتع، مدت زمان استراحت، مسافت طي شده روزانه، متوسط سرعت تردد روزانه در 6 ماه مورد بررسي طي دوره 4 ساله (تكرار ‌آزمايش) در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادقي مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت. داده‌هاي حداكثر سرعت لحظه‌اي تردد دام و مقادير سرعت و مسافت طي شده در هر يك از طبقات شيت سامانه عرفي مورد نظر به‌طور توصيفي مطالعه شد. بر اساس نتايج حاصل ميانگين كمترين مسافت طي شده دام در دوره مطالعه برابر 14 كيلومتر در روز متعلق به شهريور ماه مي باشد كه با مقادير تير و مرداد تفاوت معني داري ندارد (05/0p?). ميانگين بيشترين مسافت طي شده برابر 3/19 كيلومتر در روز متعلق به فروردين‌ ماه مي باشد كه با مقادير ارديبهشت و خرداد ماه تفاوت معني-داري ندارد (p?0/05). ميانگين كمترين زمان استراحت گله در طول روز 1 ساعت و 18 دقيقه در فروردين ماه مي‌باشد كه با مقادير ماه‌هاي مرداد و شهريور تفاوت معني داري ندارد (05/0p?). ميانگين بيشترين آن به 2 ساعت و 43 دقيقه در تيرماه مي رسد كه با داده‌هاي ارديبهشت و خرداد در يك گروه قرار دارند. ميانگين بالاترين سرعت تردد روزانه دام 5/1 كيلومتر در ساعت (فروردين) و ميانگين كمترين آن 2/1 كيلومتر در ساعت (شهريور) بوده كه تفاوت‌ بين آن‌ها معني دار است (05/0p?). تغييرات سرعت حركت دام تابع درصد شيب اراضي در قلمروي چرايي آن نمي باشد و ارقام ثبت شده در طبقات مختلف شيب بين 2/0 تا 3 كيلومتر در ساعت بوده است.

Vegetation characteristics, climatic conditions, type and availability of water resources and slope are the most important factors influencing grazing behavior of herbivores in rangelands. In other words, grazing behavior of herbivore species is specific to each rangeland site. Understanding grazing behavior of herbivore species is important for grazing management and optimum utilization of rangelands. Therefore, grazing behavior of Yazdi native goat (‍Capra aegarus hicus) was studied for a 4 years period (2007-2001) in Nodushan rangelands of Yazd province. At the beginning of each grazing season, a 3-years old goat was selected as representative of the whole flock. daily grazing and rest period as well as daily movement distance and average speed were recorded for 4 years during 6 months of grazing season and were analyzed using a randomized complete block design. Maximum speed and distance traveled in each of the slope classes were also studied. Results indicated that the minimum distance traveled (14 km/day) was recorded in September that was not significantly different from July and August (P?0.05). The maximum distance traveled (19.3 km/day) was recorded in April that was not significantly different from May and June (P?0.05). The minimum and maximum rest period were 2:43 and 1:18 hrs, respectively. The highest and the least travel speed and the least that were 1.5 and 1.2 km/hour, respectively. Changes in travel speed was not related to the slope percentage of rangeland site.