تحليل مقايسه‌اي مجله‌هاي علمي عمومي ايراني با تاكيد بر توانايي آن‌ها در افزايش سواد علمي مخاطبان

A Comparative Analysis of the Role of Iranian Public Science Magazines in Upgrading Scientific knowledge of their Audience

تحليل مقايسه‌اي مجله‌هاي علمي عمومي ايراني با تاكيد بر توانايي آن‌ها در افزايش سواد علمي مخاطبان سيده زهرا اجاق ، دكتر حميد عبداللهيان تاريخ دريافت:3/7/91 تاريخ تاييد:17/10/91 چكيده اين مقاله به اين مساله مي‌پردازد كه نحوه بازنمايي علم در مجله‌هاي علمي عمومي ايراني از نظر ارتباطي به شكلي ناقص صورت مي‌گيرد و به همين دليل اين مجله‌ها نقش چنداني در افزايش سواد علمي مخاطبانشان نداشته‌اند. چارچوب نظري براي تحليل اين مساله با استفاده از نظريه قالب‌بندي تنظيم شده كه بين كيفيت متون علمي عمومي و كيفيت سواد علمي مخاطبان رابطه منطقي برقرار مي‌كند تا بتواند فرآيند اثرگذاري متون ارتباطي را تبيين كند. به لحاظ روش شناسي نيز 144 مجله علمي عمومي (12 شماره از 12 عنوان مجله) را به طور تصادفي انتخاب و تحليل محتواي كيفي كرده‌ايم تا توانايي آن‌ها در افزايش سواد علمي مخاطبان را نشان دهيم. براي انجام اين تحليل، ابتدا مفهوم سواد علمي را براساس مشخصاتي كه براي فرد باسواد علمي تعريف شده، عملياتي و چهار مولفه بازنمايي ويژگي‌هاي كنش علم محور، ويژگي‌هاي نگرش علمي، تاثيرات اجتماعي علم و ويژگي‌هاي هنجاري علم را شناسايي كرديم. سپس چنين فرض كرديم كه چنانچه اين ابعاد چهار گانه در متن علمي عمومي بازتاب يافته باشند، در اين‌صورت مي‌توان قضاوت كرد كه چنين متوني قابليت افزايش سواد علمي مخاطبان را دارند. تحليل اين مجله‌ها، امكان مقايسه آن‌ها را نيز فراهم آورد و نتايج نشان مي‌دهند كه مجله « نجوم»، بيش از يازده مجله ديگر، متوني را توليد كرده كه توانايي افزايش سواد علمي مخاطب را دارند.

A Comparative Analysis of the Role of Iranian Public Science Magazines in Upgrading Scientific knowledge of their Audience Zahra Ojagh Hamid Abdollahyan Abstract This article offers an argument on public science magazines in Iran and their ability to increase public scientific literacy. This research paper covers 144 public science magazines that appeared since some 100 years ago in the late 19th century in Iran and have gone through various changes. We selected 12 issues from 12 magazines randomly to establish our argument. Then a qualitative content analysis was used to study these 12 issues. In order to perform the qualitative content analysis on the sample issues, we first operationalized the concept of "public scientific literacy" in accordance with the characteristics that can be identified in an individual who is considered to be "scientific literate". During this process we identified four indicators that could represent "public scientific literacy" and they included: 1- scientifically-driven actions, 2- scientific attitudes, 3- social reflexivity of science, and; 4-scientific norms of behavior. Had these four characteristics been present in any of the randomly selected issues, we considered the text to be able to deliver scientific literacy to its audience and to increase the level of scientific literacy among individual audiences. Some of the findings indicate that Nojoom Magazine was among the best in terms of delivering scientific literacy to its audience and contributing to and increase of scientific literacy among its audience. Keywords: scientific literacy, representation, Iranian public science magazines, qualitative content analysis, customary audience.