تحليلي بر شكل و روند توسعه فضايي و كالبدي شهر بجنورد در دهه 1380 (با استفاده از آنتروپي شانون، ضريب موران و ضريب گري)

Analyzing form and trend of spatial and physical development of Bojnord (Using quantitative methods)

بي‌ترديد برنامه‌هاي كالبدي و پيروي از ديدگاه جامع در توسعه ي شهرها نتايج موفق و قابل دفاعي در پي نداشته است. توسعه ي پراكنده شهرها، اتلاف منابع و افزايش هزينه‌هاي اداره و خدمات رساني در شهرها از اين نتايج ناگوار هستند. به همين دليل لازم است علاوه بر مسايل كالبدي و فيزيكي، ساير جنبه‌هاي شهرها در برنامه‌ريزي شهري لحاظ گردد. برنامه‌ريزي فضايي علاوه بر كالبد، به نحوه ي توزيع جمعيت، فعاليت و كاربري‌ها در سطح شهر نيز اهميت مي دهد. يكي از بحث‌هاي جديد درباره ي توسعه ي فضايي شهرها دستيابي به كميت‌هايي است كه بتواند پراكندگي را از فشردگي مشخص سازد. زيرا در كنار عدم تعريف دقيق و كاملي از پراكندگي كه مورد توافق و اجماع باشد، شناخت علمي و ارزيابي قابل اتكا از وضعيت توسعه ي فضايي و كالبدي شهرها بدون در اختيار داشتن كميت‌هايي كه قابل بررسي و اندازه‌گيري باشند، غيرممكن مي‌نمايد و به قضاوت‌هاي شخصي و برداشت‌هاي كلي و سليقه‌اي پژوهشگران متكي خواهد بود. اين پژوهش از نوع تحليلي – توصيفي بوده و در آن ضرايب موران و گري و همچنين آنتروپي شانون معرفي شده و به منظور ارزيابي و شناخت وضعيت توسعه فضايي شهر بجنورد و پراكنش فضايي كاربري‌ها در سطح شهر مورد استفاده قرار گرفته‌اند. نتايج اين آزمون‌ها نشان مي دهد كه اين مدل و ضرايب به خوبي مي‌توانند وضعيت و روند توسعه فضايي و كالبدي شهرها را تبيين كرده و آن را به صورت كمي قابل بررسي و ارزيابي سازند. چنانكه با به كارگيري اين روش ‌ها نشان داده مي شود كه شهر بجنورد در ميانه دهه 1380 خورشيدي رشدي به نسبت متمركز داشته و در آستانه تجربه پديده پراكندگي شهري به ويژه در بافت حاشيه‌اي خود مي باشد.

Definitely physical plans and chasing comprehensive development pattern in the development trend of cities has proven no successful and reliable results. Urban sprawl, wasting resources and increasing city management costs and urban services are some of these unpleasant results. Therefore, it is necessary to study all aspects of city life. Spatial planning emphasizes distribution of population, activity and employment and land uses all over the city. Identifying form and trend of spatial development in cities beside the physical trend is a favorite topic for urban planners and managers. Introducing some quantitative indicators for evaluating compactness or sprawl in spatial development trends in cities is so important. Because there is not one definition for sprawl and without using some quantitative indicators, it’s impossible to evaluate and describe development of cities. For this purpose, global coefficient of Moran, coefficient of Geary and Shannon’s entropy have been used in this research. Results show that this coefficients and indicators can describe spatial development trend in cities and make evaluation of that trend quantitative and reliable.