مقايسه كارآيي روش هاي تصميم گيري چند شاخصه AHPو تاپسيس به منظور تعيين نواحي مستعد كشت محصول پسته در دشت مختاران شهرستان بيرجند

Performance Comparison of multi-index decision-making (TOPSIS - AHP) for suitable site selection cultivation planting of Pistachio in Mokhtaran plain of Birjand in GIS environment

محصول پسته به عنوان يكي از محصولات پربازده و داراي مقاومت زياد در برابر خشكي و شوري، نقش قابل توجهي در وضعيت اجتماعي و اقتصادي كشاورزان مناطق خشك و نيمه خشك دارد. دشت مختاران در خراسان جنوبي از جمله مناطقي است كه كشت اين محصول در آن تمركز فراواني يافته است. تحقيق حاضر تلاش داشته تا ضمن پهنه بندي نواحي مستعد كشت پسته با روش هاي تصميم گيري چند شاخصه اي AHP و تاپسيس در محيط GIS، مناسب ترين متد را از ميان آن دو روش شناسايي و معرفي نمايد. اين پژوهش كاربردي و توصيفي- تحليلي مي باشد كه پس از جمع آوري اطلاعات و لايه هاي مختلف و آماده سازي آن ها، از دو روش نامبرده جهت تعيين نواحي مستعد كشت بهره گرفته شده است. نتايج نشان داد بر اساس روش AHP بخش عمده دشت مختاران براي كشت پسته با محدوديت متوسط، كم و بدون محدوديت هستند اما در روش تاپسيس بيشتر مناطق اين دشت با محدوديت متوسط، نسبتاً شديد و محدوديت شديد تشخيص داده شده اند. تطبيق موقعيت جغرافيايي پهنه هاي تعيين شده از دو روش مزبور نيز مويد عدم يكساني موقعيت اين پهنه ها به ويژه در نواحي بودن محدوديت براي كشت پسته در دشت مورد مطالعه است. با توجه به اين كه روش AHP نسبت به روش تاپسيس نواحي بيشتري را مستعد كشت پسته در دشت مختاران معرفي نموده و هم چنين نواحي مستعد معرفي شده در آن، با وضع موجود كشت پسته در اين منطقه انطباق بيشتري دارد مي توان گفت از كارآيي بيشتري در راستاي مكان يابي نواحي مستعد كشت محصولات كشاورزي برخوردار است.

Regarding great resistance against thirsty and salt, pistachio as one of the most productive agricultural products has a great role in economic and social conditions of yeomen who work in dry and semi-dry areas. Mokhtaran plain in south Khorasan is one of the areas that has focused on planting this product. This research has tried not only to division areas capable of producing pistachio with multi criteria decision making approaches (TOPSIS and AHP) in GIS, but find and represent the best approach among those two approaches. This research is practical and description-analysis, and has used one of the two mentioned approaches nominating for areas capable of planting, after collecting and preparing different information. Results have shown that according to AHP approach, 469 KM2 of Mokhtaran plain has no limitation, and 568 KM2 of it has a little limitation, and other three parts: 694, 467, and 288 KM2have great limitation for planting pistachio. However, according to TOPSIS approach, 263 KM2 of Birjand`s Mokhtaran plain has no limitation for planting pistachio, 97 KM2 has little limitation, 486 KM2 has average conditions, and 651, and 989 KM2 has great and extreme limitations. Comparison of these two approaches showed that according to existing state of planting pistachio and areas that has division according to natural conditions, AHP approach is more suitable and accurate for this production.