كاربرد سامانه اطلاعات جغرافيايي در تجزيه و تحليل توزيع فضايي و مكانيابي داروخانه‌ها (مطالعه موردي: داروخانه‌هاي شهرجهرم)

Application of GIS in The Analysis of The Spatial Distribution and Localization of Pharmacies (case study: pharmacies of Jahrom city)

موضوع دسترسي به خدمات شهري از جمله مسايل مهمي است كه ابعاد گوناگون امور شهري را تحت تاثير قرار مي دهد. خدمات بهداشتي- درماني نمونه اي از اين دست است كه الزام در دسترسي مناسب به آنها، براي تمامي افراد ضروري مي باشد. تصميم گيري براي مكانيابي مراكز خدمات بهداشتي- درماني از جمله داروخانه‌ها نه تنها از نظر نحوه ارايه خدمات و تحميل هزينه ها به استفاده كنندگان حايز اهميت است بلكه خود در توسعه شهر و تعيين الگوي توزيع مكاني تقاضا براي سكونت تاثير قابل ملاحظه اي دارد. در اين مطالعه، هدف عمده سنجش ميزان كمبود داروخانه ها در سطح شهر جهرم، چگونگي توزيع جغرافيايي و مكانيابي بهينه اين مراكز با توجه به استانداردها و ضوابط علمي بوده است. سپس با بهره گيري از امكانات سامانه اطلاعات جغرافيايي و تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از تعيين شعاع استاندارد عملكردي هر داروخانه، استفاده از چندضلعي‌هاي تيسن و در نهايت با بهره گيري از شاخص همپوشاني براي مكانيابي بهينه فضاهاي شهري به منظور احداث داروخانه در اين شهر اقدام شد. در اين پژوهش داده هاي مكاني از روي نقشه هاي رقومي تهيه و داده هاي توصيفي نيز با استفاده از آمار و پژوهشهاي ميداني، جمع آوري گرديد. سپس براي هر يك از عوامل تاثيرگذار در مكانيابي داروخانه‌ها، لايه هاي مرتبط تهيه شد و در هر لايه حريم كاربري ها مشخص گرديد؛ سپس با توجه به ميزان تاثير هر يك از معيارها و مقايسات زوجي به روشAHP و به كمك نرم افزار Expert Choice، وزن لايه ها محاسبه شد، نهايتاً با بهره گيري از نتايج حاصل از تلفيق لايه هاي اطلاعاتي، زمين هاي شهر جهرم براي انتخاب مكان مناسب احداث داروخانه ها در5 دسته از بسيارخوب تا بسيار ضعيف تقسيم بندي گرديد. نتايج حاصله نشان مي دهند كه توزيع فعلي داروخانه‌ها در منطقه مورد مطالعه متناسب با توزيع جمعيت نيست و بيشتر داروخانه ها در قسمتهاي مركزي شهر متمركز هستند و توزيع آنها تاثيرپذيري زيادي از الگوي توزيع ساختمان پزشكان نشان مي دهند. ضمناً مكانهاي تعيين شده براي داروخانه‌ها از نظر بهبود خدمات رساني و كاهش هزينه و زمان دسترسي براي جمعيت استفاده كننده قابل ملاحظه است.

Issue urban services are such important issues that affect different aspects of urban affairs. Health care is an example of the necessity of proper access to them and is essential for all people. The decision to locate health services - including health care services and pharmacies not only in terms of costs to users but also determining the spatial distribution of demand for residential development in the city is important and has a noticeable effect. In this study, we aimed to assess the shortage of pharmacies in the city, the geographical distribution and the optimal location of the centers of academic standards and regulations. The possibilities of using GIS and analyzing data to determine the radius of each performance standard pharmacy, we use the Polygon Tissen and finally the overlap index to locate the best urban spaces to build a store in the city. In this study, spatial data obtained from digital maps and descriptive data using statistical and field research were collected. Then, for each of the factors in locating pharmacies layers were determined and relevant and applicable margin in each layer; then the effect of each criterion and paired comparisons method for software AHP and Expert Choice, was calculated by weight layer. Finally, taking advantage of the results of combine data layers, suitable site for the construction of urban areas arranged pharmacies were classified into 5 categories from OK to very poor. The results show that the current distribution of pharmacies in the study area is not proportional to the population distribution and most pharmacies are concentrated in the central parts of the region and are influenced by the distribution pattern of practitioners’ buildings. Besides the locations of pharmacies improve the access to services and reduce the cost and time of people.