اوضاع اجتماعي آذربايجان براساس اسناد نقشبنديه در سال هاي 1298-1297 ق

Social Situation inAzerbaijanin1297-1298 AH, According to theDocuments ofNaqshabandiya

ايالت آذربايجان به خاطر موقعيت جغرافيايي اش همواره در طول تاريخ از جايگاه ويژه اي در نزد حكام ايران برخوردار بوده است. اهميت اين ايالت در دوره قاجار با استقرار وليعهد در تبريز از زمان عباس ميرزا افزايش يافت و مجاورت اين ايالت با دو قدرت عثماني و روسيه بر اهميت سوق الجيشي آن افزود. شيوع خشكسالي و پيدايش قحطي و در پي آن ناامني، غارت و راهزني در سال هاي 1297 ـ 1296 ق و به دنبال آن ناآرامي ايلات و عشاير اندك ثبات اين ايالت را با چالش بزرگي رو به رو ساخت و حكام فاسد و نالايق نيز بر دامنه مصايب افزودند. اسناد مجموعه نقشبنديه در باب شورش شيخ عبيدالله نهري است؛ اما در لابه لاي اسناد، گزارش هاي ارزشمندي راجع به موضوعاتي چون قحطي، وضعيت ارزاق عمومي، قيمت غله و نيز نقش برخي از عشايرآن سامان در ايجاد مناقشات مرزي ميان ايران و روسيه آمده است. هدف از اين پژوهش، بررسي اوضاع اجتماعي آذربايجان با تكيه بر موضوعاتي چون ناامني، راهزني و غارت، خشكسالي، قحطي و نقش ايلات در روابط ايران با روسيه بر پايه مجموعه اسناد نقشبنديه است. روش پژوهش به صورت كتابخانه اي و اسنادي است و روند آن به صورت توصيفي ـ تحليلي است.

Azerbaijan regionbecause ofits geographicalpositionhas always beena special placeinthe historyoftherulersof Iran. The importance of this region in Qajar era from Abbas Mirza’s time with theestablishmentofthe stateʹscrown princeinTabriz has been increased and theproximityof this region with twopowers ofthe OttomanandRussia had added to its strategicimportance. Incidenceof drought andfamineandthesubsequentrise ofinsecurity, lootingandbanditryintheyears1296 – 1297 AHand consequentlythe regionʹssmalltribes’unrestfaced stabilization of the region a big challenge, also corruptedandincompetentrulersalsoaddedto therange of thepassion. Naqshabandiyacollectionof documentsconcern therebellionofSheikhObaidullahNahri, but amidstdocuments, there arevaluablereportsontopics such asfamine, publicfoodconditions, grainprices, and theroleofthe tribes ofthat region in creation of the disputebetween IranandRussiahave beenstudied. The aimofthisstudy wasto investigate thesituationin Azerbaijanbased ontopics such asinsecurity,banditryandlooting, drought, famine andtribalroleinIranʹs relationswith Russiaarebased ona collection of documents ofNaqshabandiya. The method of the research is based on library and documents and its process is descriptive- analytical.