رسمي شدن تشيع در خراسان عصر صفوي

Shi’isminKhorasan during the Safavid Era

شاه اسماعيل پس از فتح خراسان، تشيع را در آنجا نيز مانند ديگر بخش هاي قلمرو خود مذهب رسمي اعلام و تلاش كرد مردم خراسان را شيعه كند، ولي تسنن ريشه دار مردم خراسان و حملات مكرر اوزبك ها، مشكلات زيادي براي او و جانشينانش ايجاد كردند. اوزبك ها نقش تاثيرگذاري در مختل كردن روند توسعه تشيع داشتند. آنها با كشتار شيعيان، مخصوصاً مبلغان و فقهاي شيعه، مانع گرايش اهل سنت به تشيع مي شدند. اين عامل در شرق خراسان به خصوص در شهر هرات از يك سو باعث مي شد اهل سنت با حمايت اوزبك ها در مقابل تشيع مقاومت كنند و از سوي ديگر كساني كه به تشيع تمايل داشتند متوجه اين واقعيت شدند كه پذيرش تشيع ولو با حمايت دولت صفويه بسيار خطرناك مي باشد، لذا از پذيرش تشيع خودداري مي كردند. اما پس از رفع خطر اوزبك توسط شاه عباس اول، روند تشيع پذيري در خراسان با سهولت بيشتري انجام شد، هرچند باز هم بخشي از مردم آن ايالت به ويژه ساكنان مناطقي كه در مجاورت قلمرو اوزبك ها بودند، تشيع را نپذيرفتند. اين پژوهش بر آن است با استفاده از روش تاريخي و كتابخانه اي، روند و چگونگي گسترش تشيع در خراسان عصر صفوي، اقدامات دولت صفويه در اين راستا و موانعي را كه با آن مواجه بودند بررسي و تجزيه و تحليل كند.

ShahIsmailafter the conquestof Khorasan, announcedShiaastheformal religion in that region, as in other parts ofits territoryand tried to make peopleofKhorassan to follow Shia. Buttheentrenchedsunnism of the people of Khorasanandrepeated attacks of the Uzbeks, established a lot of problemsfor him andhis successors. Uzbeks had aninfluentialroleindisruptingthedevelopmentofShiʹism. Uzbeks bykillingShiites, especiallyShiitepreachersandscholars, had prevented Sunnisto becomeShia. It was an important factor intheEastof Khorasan, especially inthecity of Herat thatwas caused theSunnis to resist against theShiʹa by the support of Uzbeks on the one hand, and on the other hand the people who were likely to accept Shi’ism had understood that it was a dangerous act even by the support of the Safavid Government. So theyrefusedto acceptShiʹism. But after removing the danger of Uzbeks by Shah Abbass I, the acceptance of Shi’ism had been easier. However,it isstill in some parts ofKhorasan Province,especiallyinareasadjacent toterritoryof Uzbeks there are people who did not accept Shiʹism. In this article it has been tried to analyze the ways that they could develop Shi’ism in Khorasan province during the Safavid era and the obstacles they had faced, by using the historical and library method.