كاربرد روش تصميم‌گيري چند‌معياره و مدل تلفيقي ANP-DEMATEL در آناليز تناسب اراضي كشاورزي (مطالعه موردي: دشت قزوين)

Application of Multi Criteria Decision Making Method and the Integrated ANP- DEMATEL Model for Agricultural Land Suitability Analysis (Case study: Qazvin Plain)

تغيير شكل نواحي پيرامون شهرها، به علت روند توسعه بي‌رويه شهر باعث كاهش اراضي كشاورزي حاشيه مي‌شود. در بخش كشاورزي، اهداف پايدار معمولاً شامل حفظ يا افزايش محيط طبيعي، تهيه نيازهاي غذايي انسان، زيست‌پذيري (رشد) اقتصادي و رفاه اجتماعي مي‌شود. از آنجا كه، كشاورزي آثار زيست‌محيطي بزرگي در نواحي حاشيه شهرها دارد، ارزيابي اراضي كشاورزي ضروري به نظر مي‌رسد. بنابراين، آناليز تناسب اراضي كشاورزي (ALSA) شرط لازم بهره‌برداري از منابع اراضي براي توليد پايدار كشاورزي است. روند توسعه شهرنشيني روزافزون و رشد بي‌رويه دشت قزوين طي سال‌هاي اخير و در حال حاضر، و به تبع آن توسعه فيزيكي ناموزون شهر، همچنين اهميت منطقه از لحاظ توان‌هاي بالقوه كشاورزي و عوامل مورد نياز اين كاربري در منطقه، تعيين قسمت‌هاي بالقوه اراضي كشاورزي را ايجاب مي‌كند. اين تحقيق، كاربرد روش تلفيقي تصميم‌گيري چند‌معياره و مدل ANP-DEMATEL را در ارزيابي اراضي كشاورزي پيرامون شهرها بيان مي‌كند. بر اساس مدل اكولوژيك حرفي ايران، داده‌هاي شيب، اقليم، خصوصيات خاك، دبي آب و تراكم پوشش گياهي به‌منزله معيارهاي اصلي تاثيرگذار در كاربري كشاورزي انتخاب شدند. سپس در قالب يك مدل، به كمك تصميم‌گيري چند‌معياره (MCDM) و با استفاده از فرايند تحليل شبكه‌اي و DEMATEL، لايه‌هاي مذكور به روش وزن‌دهي ساده (SAW) در محيط ‌نرم‌افزار ArcGIS 9.3 تلفيق شدند و ارزيابي شكل گرفت. نتايج نشان داد كه در منطقه مطالعاتي شش طبقه كاربري كشاورزي وجود دارد، به طوري كه بخش‌هاي شمالي براي توسعه كشاورزي نامناسب‌اند. در هر صورت، نقشه‌ها مشخص كرد كه مجموع مساحت پلي‌گون‌هاي مناطق بسيار مناسب تا متوسط كشاورزي 20/98598 هكتار است. در واقع، اين مدل جديد با تركيب روش‌هاي مختلف، راه‌حل موثري را براي كمك به تصميم‌گيري گروهي ارزيابان ارايه داد و از اين طريق وزن نهايي معيارهاي موثر در كاربري كشاورزي مشخص شد.

Peri-urban area development process decreases agricultural land use because of significant trend of city sprawl. In the agricultural sector, goals for sustainability generally include maintenance or enhancement of the natural environment, meeting of human needs for food, economic viability, and social welfare. As agriculture has enormous environmental impacts on peri-urban regions, it is necessary to evaluate agriculture land use.Therefore, agricultural land suitability analysis is a prerequisite to achieve optimum utilisation of the available land resources for sustainable agricultural production. This paper presents an integrated technique of Decision Making Trial and Evaluation Laboratory (DEMATEL) and Analytic Network Process (ANP) to evaluate the land for peri-urban agriculture. Ecological word model, slope, climatic soil properties, water resources and vegetation density were chosen as the major factors affecting the peri-urban agriculture. Then, in a model, it was evaluated by Multi Criteria Decision Making (MCDM) with the Analytic Network Process (ANP) and DEMATEL after overlaying the layers by Simple Additive Weighting (SAW). Assessment of results confirmed presence of six classes of agricultural land use. according to the results, northern parts are not suitable for the agriculture development. However, the layers determined that 98598.20 ha of the polygons are extremely high suitable to medium suitable for agriculture. In fact, the specific model represented a effective solution to help group decision making of evaluators.