بررسي رابطه الگوهاي گردشي جو بالا با بارش هاي ابر سنگين (مطالعه موردي استان آذربايجان شرقي)

The Relationship between Circulation Patterns and Super Heavy Rain over Azerbaijan Region

براي شناخت همديد بارش هاي ابر سنگين (بالاي 50 ميلي متر در روز) منطقه آذربايجان شرقي، داده-هاي بارش روزانه 23 ايستگاه باران سنجي طي دوره آماري 1961 تا 2005 به صورت ديده باني هاي شش ساعـته مورد بررسي قـرار گرفت. به منظور شناسايـي رابطه الگوهاي گردشي جو بالا با بارش هاي ابر سنگين بـه كمك نرم افزارهاي Matlab، Grads و Surfer يك تـحليل خوشه اي پايگاني با روش ادغام Ward روي داده ها اعمال شد. نتايج نشان دادند كه سه الگوي گردشي مختلف در منطقه فعال هستند. سپس براي هر الگو، يك روز نماينده معرفي گرديد كه در تحليل بارش هاي ابر سنگين مورد استفاده قرار گرفتند. آرايش مكاني اين الگوهاي بارشي نشان مي دهند كه توزيع زماني بارش هاي ابر سنگين در منطقه با عرض جغرافيايي در ارتباط است. نتايج تحليل نشان مي دهد كه الگوي پرفشار غرب درياي سياه- شمال درياي مديترانه و الگوي پرفشار درياي سياه بيشترين ارتباط را با بارش هاي ابر سنگين منطقه دارند. اين يافته نقش مهمي در پيش بيني بارش هاي ابر سنگين منطقه خواهد داشت.

In order to identify synoptic super heavy rain patterns (precipitation exceeding 50 millimeters a day) in Azerbaijan region, the daily precipitation data of 23 rain gauges were studied by six-hour precipitation synopsis from 1963 to 2005. The data were analyzed through hierarchical clustering analysis, specifically Ward cluster analysis in GRADS, MATLAB, and SURFFER softwares to identify the relationship between the higher-atmosphere circulation patterns and super heavy rain events in the studied region. Results demonstrated three different active circulation patterns in the region, for each pattern a single representative day was introduced for super heavy rain eventsʹs analysis. The spatial alignment of the precipitation pattern points out a relationship between the temporal distributions of super heavy rain events in region with the latitude. Significant relationships are existent between East Black Sea- North Mediteraneh Sea, and Black Sea trough pattern and super heavy rain events in the studied region. The results play an important role in the prediction of heavy rain events in the region.