بررسي و مقايسه ميزان ترسيب كربن با توجه به عمليات مديريتي و احيايي آبخيزداري (مطالعه موردي: سه حوضه ريمله، پخش سيلاب رومشگان و آبخوانداري كوهدشت)

Comparative evaluation of carbon sequestration in relation to watershed management practices and reclamation operations (Case Study: Rimele, Romeshkan flood spreading and Abkhandari Koohdasht)

چكيده تغييرات اقليمي، باعث گرم شدن زمين به‌ميزان 4/1 درجه سانتي‌گراد، در قرن جاري به‌عنوان واقعيتي محسوس برآورد شده و باعث تسريع و سير قهقرايي منابع اراضي (خاك، آب و منابع زيستي) به‌ويژه در مناطق خشك و نيمه‌خشك جهان و ازجمله كشورمان خواهد گرديد. اين امر ناشي از افزايش سالانه 7/1 درصدي غلظت گازهاي گلخانه‌اي كربني هواست. تنها راهكار شناخته شده، ترسيب كربن توسط اكوسيستمهاي خاكي با ابزارهاي مديريتي كارا، نظير عمليات كارآمد مكانيكي و بيولوژيكي آبخيزداري است. به‌منظور برآورد ميزان ترسيب كربن سه حوضه ريمله، حوضه پخش سيلاب رومشگان و حوضه آبخوانداري كوهدشت به‌عنوان سه سايت معرف انتخاب شدند كه در حوضه ريمله، 3 پروفيل، حوضه آبخوانداري 4 پروفيل و حوضه پخش سيلاب 3 پروفيل حفر گرديد. برداشت خاك از عمقهاي 0تا 25 و 25 تا 50 سانتي‌متري انجام شد. براي تعيين جرم مخصوص ظاهري (Bd) از روش core sample استفاده شد. سپس با روش والكي بلاك ميزان ترسيب كربن در واحد سطح تعيين گرديد. اين ميزان با واحد تن در هكتار، براي سه حوضه معرف ريمله، رومشگان و كوهدشت به‌ترتيب 7/45، 4/78 و 8/54 و ميانگين نمونه‌هاي شاهد 26 تن در هكتار برآورد شد. همچنين نتايج تجزيه و تحليل‌هاي آماري در محيط ‌نرم‌افزارهاي اكسل، ميني‌تب و SPSS نشان‌دهنده‌ي اختلاف معني‌دار در ميزان ترسيب كربن در سايت‌هاي مختلف مي‌باشد. در مجموع سايت پخش سيلاب رومشگان با ميزان ترسيب كربن 4/78 تن در هكتار پروژه موفقي از لحاظ ترسيب كربن با اعمال مديريتي كارا و انجام عمليات‌هاي مكانيكي و بيولوژيكي آبخيزداري است. واژه‌هاي كليدي: ترسيب كربن، تغييرات اقليمي، عمليات مكانيكي، عمليات بيولوژيكي

Abstract Climate change, causing global warming at a rate of 1.4° C, is considered as a tangible reality in this century and accelerates the decline of land resources (soil, water and biological resources) especially in arid and semiarid regions of the world including our country. This is due to the annual increase of 1.7% of the greenhouse gases in the atmosphere. The only known solution is carbon sequestration by terrestrial ecosystems with efficient management tools such as mechanical and biological operations. In order to estimate the amount of carbon sequestration, three basins (Rimeleh, Kouhdasht and Romeshgan) were selected. In the Rimeleh, Kouhdasht and Romeshgan basins 3, 4, and 3 soil profiles were dug respectively. Soil samples were collected from depths of 0 to 25 and 25 to 50 cm. The core sampling method was used to determine the bulk density. Then, carbon sequestration per unit area was determined by Walkley-Black method. The amounts for the three basins of Rimeleh, Kouhdasht and Romeshgan were estimated to be 45.7, 54.8 and 78.4 tons per hectare respectively, while the mean of the control samples was 26 tons per hectare. Results of statistical analysis in Excel, SPSS and Minitab software showed a significant difference in the rate of carbon sequestration for different sites. Generally, Romeshgan site with a carbon sequestration of 78.4 tons per hectare was a successful project in terms of carbon sequestration due to management practices and mechanical and biological operations in watershed. Key words: watershed, climate change, carbon sequestration, mechanical and biological operations.