تاثير باكتري‌هاي محرك رشد، ورمي كمپوست، كمپوست و زباله شهري برشاخص‌هاي رشد، ميزان كلروفيل، اسانس و برخي تركيبات ثانويه گياه دارويي زوفا (Hyssopus officinalis)

The effect of growth-promoting bacteria vermicompost, municipal solid waste compost on the growthcharacteristics, chlorophyll content and some secondary metabolites of Hyssopus officianalis

زوفا گياهي است از خانواده نعناعيان (Lamiaceae) و يكي از مهمترين گياهان دارويي حاوي اسانس مي-باشد. به منظور بررسي تاثير باكتري محرك رشد، ورمي كمپوست، كمپوست زباله شهري بر رشد و برخي مواد ثانويه گياه دارويي زوفا، تحقيقي بصورت آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار انجام شد. تيمارها شامل: شاهد، كمپوست زباله شهري در چهار سطح (0، 40/2، 80/4 و 25/7 درصد وزني در هر گلدان)، باكتري محرك رشد (0 و20ميلي ليتر در گلدان) و ورمي كمپوست (0 و 40/2 درصد وزني در هر گلدان) بود. متغيرهاي اندازه گيري شده شامل وزن تر، وزن خشك اندام هاي هوايي، سطح برگ، ميزان كلروفيل، درصد اسانس، درصد پينوكامفون بودند. نتايج نشان داد بيشترين ميزان وزن خشك اندام هاي هوايي مربوط به تيمار توام 25/7 درصد وزني كمپوست زباله شهري در هر گلدان همراه باكتري بود. بالاترين درصد اسانس به‌ترتيب مربوط به تيمارهاي توام 25/7 درصد وزني كمپوست زباله شهري در هر گلدان همراه باكتري و 25/7 درصد وزني كمپوست زباله شهري در هر گلدان همراه با ورمي كمپوست بدست آمد به طوريكه اختلاف آن با ساير تيمارها معني دار بود و همچنين كمترين ميزان درصد اسانس مربوط به شاهد و تيمارهاي 40/2 درصد وزني ورمي كمپوست در هر گلدان همراه باكتري و 80/4 درصد وزني كمپوست زباله شهر بود. بيشترين درصد پينوكامفون به ترتيب مربوط به تيمارهاي 25/7 درصد وزني كمپوست زباله شهري در هر گلدان همراه باكتري و ورمي كمپوست و 80/4 درصد وزني كمپوست زباله شهري همراه باكتري و ورمي-كمپوست بود. واژگان كليدي: اسانس، باكتري محرك رشد، زباله شهري زوفا، ورمي كمپوست

Hyssopus officianalis is a plant from family Lamiaceae and is one of the most important medical plants containing essential oil. To investigate the effect of growth-promoting bacteria, vermicompost and municipal solid waste compost on the growth, chlorophyll content and some secondary metabolites of hyssopus officianalis, an experiment was carried out as factorial with 3 replications based on completely randomized design. Treatments were: control, municipal solid waste compost at 4 levels (0, 2.40, 4.80 and 7.25 % per vase), growth-promoting bacteria (0 and 20 mL per vase) and vermicompost (0 and 2.40 % per vase). Measured variables were wet weight, shoot dry weight, leaf surface area, chlorophyll content, essential oil percentage and pinocamfone percentage. Results showed that the highest shoot dry weight was related to the plant treated with 7.25% municipal solid waste compost combined with bacteria. The maximum essential oil percentages were observed in the plant treated with 7.25% municipal solid waste compost combined with bacteria and 7.25% municipal solid waste compost combined with vermicompost, respectively, being significantly different compared to the other treatments. Likewise, the minimum essential oil percentage was related to the control, 2.40% vermicompost combined with bacteria, and 4.80% municipal solid waste compost. The maximum pinocamfone percentage was related to 7.25% municipal solid waste compost combined with bacteria and vermicompost and 4.80% municipal solid waste compost combined with bacteria and vermicompost. Keywords: Essential oil, Growth-promoting bacterium,Hyssopus officianalis, Municipal solid waste, Vermicompost.