تحليل انتقادي ادلّه موافقان و مخالفان حجيّت «شرع من قبلنا»

Critical Analysis of the Arguments of the Proponents and Opponents of the Authenticity of “Previous Religious Laws”

پاره‌اي از احكام «شريعت‌هاي پيشين»، در قرآن يا سنت، بدون ذكر دليل بر ثبوت يا عدم ثبوت آنها در حق مسلمانان، نقل شده‌اند. از اين رو، علماي مذاهب در اينكه اين قبيل احكام براي امّت اسلامي شريعت محسوب مي‌شوند يا نه، اختلاف كرده‌اند. حنفيه، مالكيه، محمد بن ادريس شافعي بنا بر يكي از اقوال، گروهي از شافعيه، احمد بن حنبل بنا بر يكي از اقوال و به تبع وي جمهور حنابله، به حجيت اين احكام معتقدند. آيات و روايات از مباني استدلال اين گروه به شمار مي‌روند. در مقابل، معتزله، شيعه، ظاهريه و گروهي از شافعيه قايل به عدم حجيت اين احكام‌اند؛ چنان‌كه ابن‌حزم، غزالي و آمدي اين قول را اختيار كرده‌اند. اين گروه نيز براي اثبات نظريه خود به آيات، روايات، اجماع، عدم جريانِ استصحاب احكام شرايع سابقه و ادلّه عقلي تمسّك جسته‌اند. با اين همه، از آنجا كه ثمره عملي خاصّي بر اختلاف مورد نظر مترتّب نيست، اختلاف در حجيت احكام شرايع پيشين، عمدتاً اختلافي لفظي به نظر مي‌رسد؛ زيرا مخالفان حجيت، صرفاً بنا به ورود احكام شرايع پيشين در قرآن و سنت قايل به تداوم احكام، و با توجه به آنكه اين احكام را مشابه و مماثل شرايع پيشين برمي‌شمارند، به آنها عمل مي‌كنند؛ نه آنكه شرايع پيشين باشند؛ چنان‌كه موافقان نيز به احكام پيش‌گفته در عمل پايبندند؛ اما با اعتقاد به اعتبار احكام شرايع پيشين براي امّت اسلامي.

Some rulings of the “previous religious laws”, both in the Qur’an and sunna, are related without mentioning the reason for their proof or disproof for the Muslims. Therefore, the scholars of the religious schools are divided as to whether or not this type of rulings are regarded as shari‘a (religious law) for the Muslim Umma. According to one view, the Hanafites, the Malikits, Muhammad b. Idris Shafi‘i, and according to another, a group of the Shafi’ites and Ahmad b. Hanbal and following him, the majority of the Hanbalites believe in the validity of these rulings. The ayas and traditions are regarded as the bases of the arguments of this group. In contrast, the Mu‘tazilites, the Shi‘as, the Zahirites, and a group of the Shafi’ites maintain the non-validity of these rulings; whereas, Ibn Hazm, al-Ghazali, al-Amadi have adopted this view. To prove their theory, this group have also resorted to the ayas, traditions, consensus, non-prevalence of istishab (presumption of continuity) of the rulings of previous religious laws, and the intellectual arguments. Nevertheless, since there is no specific practical outcome resulted from the disagreement in question, the disagreement on the validity of the rulings of the previous religious laws seems to be mainly a verbal one. That is because the opponents of validity maintain the continuity of the rulings because of the incorporation of the rulings of the previous religious laws into the Qur’an and sunna, and act accordingly in respect to the fact that they regard these rulings similar to the previous religious laws and not because the religious laws are previously devised, as the proponents practically abide by the above-mentioned rulings, albeit to the validity of the rulings of the previous religious laws for the Muslim Umma.