مقايسه روش‌هاي پواسن كريگينگ نقطه‌اي و بيز تجربي در تنظيم نقشه‌ ميزان بروز سرطان گوارش در ايران

Comparison of Point Poisson Kriging and Empirical Bayesian Methods in Mapping of Gastrointestinal Cancer Incidence Rate in Iran

مقدمه: نقشه‌بندي ميزان رويداد يك بيماري يا مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي مختلف بر روي نقشه جغرافيايي يكي از موضوعات مورد علاقه متخصصان و برنامه‌ريزان امور بهداشتي به ويژه اپيدميولوژيست‌ها مي‌باشد. از جمله روش‌هاي برآورد پارامتر، نقشه روش بيز تجربي و روش پواسن كريگينگ نقطه‌اي مي‌باشد. اين مطالعه به منظور به كارگيري اين دو روش در نقشه‌بندي ميزان بروز سرطان گوارش در ايران و مقايسه‌ دقت (واريانس) آن‌ها انجام شد. روش‌ها: در مطالعه حاضر كه از نوع كاربردي/ بوم‌شناسي بود از داده‌هاي ثبت شده توسط اداره سرطان مركز مديريت بيماري‌هاي غير واگير وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي استفاده شد. داده‌هايي كه در سطح 336 شهرستان و در طول سال‌هاي 86-1382 جمع‌آوري شده بود، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نرم‌افزارهاي Open Bugsو Space Stat براي برآورد پارامترها و نرم‌افزار 3/9 ArcGIS براي نمايش برآوردها بر روي نقشه به كار گرفته شدند. يافته‌ها: ميانگين ميزان بروز بر اساس روش بيز تجربي 99/12 و با روش پواسن كريگينگ (Poisson kriging) نقطه‌اي، 64/12 برآورد شدند. ميانگين واريانس ميزان بروز با روش بيز تجربي 83/2 و با روش پواسن كريگينگ نقطه‌اي، 85/3 به دست آمد. بيشترين ميزان بروز بر اساس روش بيز تجربي 23/42 با واريانس 16/2 مربوط به شهرستان ساري و كمترين ميزان بروز 48/0 با واريانس 08/0 مربوط به شهرستان سرباز و بيشترين برآورد ميزان بروز با روش پواسن كريگينگ 35/40 با واريانس 79/0 مربوط به شهرستان ساري و كمترين ميزان بروز 30/0 با واريانس 54/2 مربوط به شهرستان سرباز محاسبه شدند. روش پواسن كريگينگ نقطه‌اي با دامنه‌ واريانس كمتري پارامترها را برآورد مي‌كند. نتيجه‌گيري: پيشنهاد مي‌شود از روش پواسن كريگينگ نقطه‌اي در برآورد پارامترهاي نقشه‌بندي بيماري استفاده شود؛ چرا كه از هموار سازي كمتر و دقت بيشتري برخوردار است.

Background: Disease or mortality rate map, geographically is desired for public health officials and epidemiologists. Point Poisson Kriging and Empirical Bayesian methods are used in estimating the map parameters. The aim of this study was to compare the precision of the methods in mapping of gastrointestinal cancer incidence in Iran. Methods: This study was application/ecology. The methodology was illustrated using gastrointestinal cancer data recorded in the ministry of health and medical education (in the non-infectious diseases management center) of Iran in years 2003-2007 from 336 counties. Poisson Kriging model was used to estimate the parameters of the map. Spacestat, OpenBUGS and ArcGIS9.3 softwares were used for analysing the data and drawing maps. Findings: Mean incidence rate according to Empirical Bayesian method was 12.99 and based on Point Poisson Kriging method was estimated 12.64. Mean incidence rate variance using the Empirical Bayesian method was 2.83 and based on Point Poisson Kriging method was estimated 3.85. Maximum incidence rate according to Empirical Bayesian method was 42.23 with variance of 2.16 related to Sari county and minimum incidence rate was 0.48 with variance of 0.08 related to Sarbaz County. Maximum incidence rate using the Point Poisson Kriging method was estimated 40.35 with variance of 0.79 related to Sari County and minimum incidence rate of 0.30 with variance of 2.54 related to Sarbaz County. Poisson Kriging estimation method yields smaller standard error compared to Empirical Bayesian model. Conclusion: The Poisson Kriging method was recommended for estimation of disease mapping parameters since it generates less smoothing and yields smaller standard error.