سخن سردبير

از آنجا كه رويكرد و الگوي توسعه غربي برساخته‌اي است كه ريشه در مباني فكري و فلسفي غرب دارد و از اين منظر، در حوزه معرفت‌شناسي و انسان‌شناسي اساساً با مباني فكري و فلسفي اسلام متفاوت و متعارض است، لذا در جمهوري اسلامي ايران لفظ پيشرفت را براي ارتقا و اعتلاي جامعه به سمت و سوگيري هدفمند عدالت برگزيده‌اند. روشن است كه به كار بردن واژه پيشرفت، اهميتي ويژه دارد؛ زيرا توسعه واژه‌اي است كه به صورت متداول در ادبيات غربي به كار گرفته مي‌شود و بر اساس آن، غربي‌ها عبارتهاي كشورهاي توسعه‌نيافته، در حال توسعه و توسعه‌يافته را به وجود آورده‌اند كه بار معنايي خاصي را دنبال مي‌كند؛ به طوري كه توسعه يافتن، يعني شبيه يك الگوي خاص زندگي كردن؛ كه آن هم غربي شدن و غربي بودن است. بنابر اين، با اين رويكرد به هيچ وجه نمي‌توان كلمه توسعه را حامل همان معنايي دانست كه ما از پيشرفت در ذهنمان داريم. مقام معظم رهبري در اين مورد مي‌فرمايند: «نكته اول اين است كه وقتي مي‌گوييم پيشرفت، نبايد توسعه به معناي رايج غربي تداعي شود... ممكن است پيشرفتي كه ما مي‌گوييم با آنچه كه امروز از مفهوم توسعه در دنيا فهميده مي‌شود وجوه مشتركي داشته باشد ... كه حتما دارد ... اما در نظام واژگاني ما، كلمه پيشرفت مي‌تواند معناي خاص خود را داشته باشد كه با توسعه در نظام واژگاني غرب نبايد اشتباه شود ... مجموعه غربي شدن يا توسعه‌يافتگي به اصطلاح غربي را مطلقاً قبول نمي‌كنيم؛ پيشرفتي كه ما مي‌خواهيم چيز ديگري است».(بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با استادان و دانشجويان كردستان، 22/7/88) با توجه به اين مطلب، هر چند پيشرفت، وجوه مشتركي با توسعه دارد، ولي برخي تمايزات جدّي را با خود حمل مي‌كند كه مي‌تواند مفهوم كاملاً متفاوتي را به ذهن متبادر كند. پيشرفت به معنايي كه مقام معظم رهبري براي كشور ترسيم فرموده‌اند با آنچه به معناي توسعه در نظر مي‌گيريم، دست كم از جهت بار ارزشي كه در شيوه زندگي با خود دارد، تفاوت دارد. از اين رو، بايد به اين نكته اذعان كرد كه پيشرفت، هر چند امري پسنديده، مطلوب و ارزشمند است، ولي در جمهوري اسلامي ايران، تنها با آنچه سعادت را براي جامعه بشري در پي داشته باشد، كاربردپذير است. از اين موضوع مي‌توان نتيجه گرفت كه هر نوع توسعه يا هر نوع پيشرفتي به هيچ وجه هدف قرار نمي‌گيرد و تنها آن نوع از پيشرفت مي‌تواند مطلوب باشد كه با خود، جهت و هدفمندي ويژه‌اي را حمل كند و آن چيزي نيست جز ويژگي «عدالت». به عبارت ديگر؛ تمايز جدّي ميان پيشرفت و توسعه را مي‌توان در مفهوم عدالت جستجو كرد. اين مفهوم را مي‌توان در جاي‌جاي سخنان مقام معظم رهبري نيز يافت. تاكيد ايشان بر مفهوم عدالت تا آنجاست كه عدالت را معيار حق و باطل حكومتها برمي‌شمرند و حتي براي مشروعيت و حقانيت ديني مانند اسلام نيز عدالت را محوريت مي‌بخشند. طبيعي است وقتي چنين مفهومي مي‌تواند معياري براي حقانيت و مشروعيت دين باشد، بناير اين مي‌تواند معياري نيز براي حقانيت و مشروعيت الگوي اسلامي - ايراني پيشرفت باشد. مفهوم الگوي اسلامي پيشرفت، ويژگي خاصي دارد كه نشانگر محوريت اسلام به عنوان مكتب فكري و ايراني بودن، به عنوان زادگاه اين نوآوري و ابتكار است. چنانچه بتوان به خوبي ويژگي‌هاي اين الگو را درك و تبيين كرد، به نظر مي‌رسد بتوان به خوبي نقش بسيج را در ايجاد چنين الگويي تبيين نمود. به خوبي از مفردات مقام معظم رهبري به دست مي‌آيد كه اسلامي بودن، ايراني بودن، الگو بودن و حتي پيشرفت؛ همه و همه از بار معناي خاصي برخوردارند كه ضمن شناخت آنها، بايد بتوان مولّفه‌هاي شكل‌دهنده اين الگو را بشناسيم تا چگونگي تعامل بسيج را با آنها دريابيم و نقش بسيج را در ايجاد الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت، ترسيم كنيم. فصلنامه مطالعات راهبردي بسيج با درك اهميت اين موضوع و تاثيرات عميقي كه مي‌تواند در تداوم و استمرار انقلاب اسلامي داشته باشد، برآن شده تا با طرح آن در محافل علمي، الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت را از منظرهاي مختلف مورد بررسي قرار دهد. به همين منظور، برخي از مقالات ارايه شده پيرامون موضوع الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت در اين شماره ارايه مي‌شود.