تحليل گذرايي افعال «زيرشمول فعل گفتن» بر اساس نظريه پيش‌نمونه

Prototypical Transitivity in Speech Verbs

مقاله حاضر به بررسي «تحليل گذرايي افعال زيرشمول فعل‌ گفتن بر اساس نظريه پيش‌نمونه» مي‌پردازد. تاكنون «گذرايي» از جنبه‌هاي مختلفي بررسي شده و يكي از موضوع‌هاي مطرح در مطالعات دستوريان و زبان‌شناسان بوده است. يكي از دلايل اهميت بررسي ساخت گذرا اينست كه گذرايي در همه زبان‌ها وجود دارد و جز جهاني‌هاي زباني محسوب مي‌شود. هرچند در زبان فارسي اين ساخت از ديدگاه‌هاي مختلفي بررسي شده است ولي با اين وجود، درباره «افعال زيرشمول فعل گفتن» تحقيق مستقلي صورت نگرفته است و اين افعال به رغم اهميت بسياري كه در ترجمه و آموزش زبان فارسي به غيرفارسي زبانان دارند، هنوز بررسي نشده‌اند. به اين منظور، نگارنده از نظريه پيش‌نمونگي به عنوان ابزاري تحليلي براي بررسي اين ساخت بهره برده است. براساس اين نظريه، پيش‌نمونه عضو كانوني و بارز هر مقوله است و ساير اعضا بر حسب شباهتشان با اين عضو تعريف مي‌شوند. «افعال زيرشمول فعل گفتن» در زبان فارسي را مي‌توان بنابر نقش مفعول آنها در سطح معنايي توصيف كرد و طبق آن گذرايي اين افعال را مشخص كرد. همچنين طبق تحقيق حاضر افعال زيرشمول فعل گفتن در زبان فارسي را مي‌توان در سه گروه افعال گذراي پيش‌نمونه‌اي، افعال گذراي غير پيش‌نمونه‌اي و افعال ناگذرا تقسيم كرد.

The present study explores the notion of "prototypical transitivity in speech verbs". Much has been written about transitivity until now, and it is one of the central concepts in old traditions and modern linguistics. The most important aspect of transitivity is that it is a phenomenon in the structure of human languages and it appears to be universal. However, limited studies concern this issue in speech verbs. A main objective of this study is to seek a comprehensive explanation for transitivity in speech verbs based on Persian language cognition. Meanwhile the researcher uses the prototype theory as an analytical tool. According to this theory, the prototype is the central example of the category and other members assigns their membership by means of a judgment of similarity to a central example. The results show all the transitive speech verbs present the same structure (S O V); but at the semantic level it is possible to organize these verbs into 2 groups:first, the prototypical transitive constructions. And the non-prototypical transitive constructions