تاثير عوامل محيطي خاك بر استقرار و گسترش رويشگاههاي گياهي در بخشي از البرز جنوبي

Effects of environmental factors on the establishment and distribution of plant habitats in the southern part of Alborz

دانش تاثيرات عوامل محيطي بر پراكنش جوامع گياهي و توان و پتانسيل رويشگاههاي اين جوامع گياهي ما را با خصوصيات اكولوژيكي گونه‌ها آشنا ساخته و شرايط زيستگاه و محل رشد گياه را معرفي مي‌نمايد. تحقيق حاضر در غرب استان تهران كه نزديكترين نقطه مسكوني آن روستاي هلجرد در غرب شهر كرج و منتهي‌اليه شهرستان ساوجبلاغ قرار دارد، مي‌‌باشد. اين تحقيق به بررسي تاثير عوامل محيطي بر پراكنش رويشگاههاي گياهي مي‌پردازد و هدف آن تعيين موثرترين عامل يا عوامل محيطي بر شكل‌‌گيري و استقرار رويشگاههاي گياهي در منطقه است. بعد از شناسايي منطقه، تيپهاي رويشي كه نماينده پوشش گياهي منطقه است، انتخاب و در هر تيپ نمونه‌‌برداري به روش تصادفي- سيستماتيك انجام شد. اندازه پلاتها از روش سطح حداقل تعيين گرديد. در نهايت پنج تيپ گياهي تعيين شد. سپس در هر يك از تيپهاي گياهي 3 پروفيل و در هر پروفيل دو نمونه از دو عمق خاك برداشت شد و خصوصيات خاك شامل بافت، ميزان اسيديته، هدايت‌الكتريكي، پتاسيم، نيتروژن، فسفر، درصد ‌‌ماده‌‌آلي، كربن‌‌آلي و درصد مواد خنثي‌‌شونده اندازه‌‌گيري گرديد. نتايج نشان داد كه رويشگاههاي مورد مطالعه از نظر خصوصيات محيطي خاكي با هم تفاوت دارند و مشخص شد كه هر كدام از مولفه‌ها شامل كدام عاملها هستند. بدين ترتيب با توجه به نمودار و با توجه به علامت مثبت و منفي ضرايب متغيرها مي‌‌توان گفت كه در مولفه اول از راست به چپ مقدار سيلت و پتاسيم افزايش يافته و در مولفه دوم از بالا به پايين ميزان شن و ازت افزايش يافته‌‌است. همچنين خصوصيات فيزيكي خاك و هم خصوصيات شيميايي و فيزيكي خاك در تفكيك تيپهاي گياهي منطقه نقش دارند. اين خصوصيات شامل مقدار شن، سيلت و خصوصيات شيميايي مهم تاثيرگذار درصد پتاسيم و مقدار ازت بود. به‌منظور تجزيه و تحليل عوامل محيطي (خصوصيات خاك) در ارتباط با پراكنش رويشگاههاي گياهي از يكي از روش‌‌هاي آناليز چند متغيره به نام آناليز مولفه‌‌هاي اصلي (PCA) استفاده شد. نتايج نشان داد كه ارتباط ويژه‌‌اي بين پراكنش تيپهاي مختلف رويشي و خصوصيات خاك وجود دارد و همچنين اين كه عوامل ادافيكي ازجمله بافت خاك، پتاسيم و ازت تاثيرگذاري بيشتري در پراكنش گياهان داشتند. واژه‌‌هاي كليدي: هلجرد، رويشگاههاي گياهي، آناليز چند متغيره، عوامل محيطي، آناليز مولفه‌‌هاي اصلي

Knowledge on the effects of environmental factors affecting the distribution of plant communities provides information about ecological characteristics of species as well as the conditions of vegetation habitat. The current study was performed in Halejerd, west of Tehran to investigate the effects of environmental factors on the distribution of plant sites. This research was aimed to identify the most effective factors on the establishment of plant sites. After identifying the region, vegetation types were selected and sampling was done by random-systematic method. Minimal area method was used to determine the plot size. Five vegetation types were identified. Three soil profiles were dug in each vegetation type and two soil samples were taken from two soil depths. Soil characteristics including soil texture, pH, electrical conductivity, potassium, nitrogen, phosphorus, organic matter, organic carbon and TNV were measured. Result showed that the studied plant sites differed in terms of soil characteristics and the factors of each component were characterized. According to the obtained graph and considering variable coefficients, the content of silt and potassium increased in the first component while in the second component the content of sand and nitrogen increased. Also, soil chemical and physical characteristics are involved in the separation of vegetation types. Important and effective physical and chemical characteristics were sand, silt, potassium and nitrogen, respectively. In order to analyze the environmental factors (soil characteristics) associated with the distribution of plant sites principal component analysis (PCA) was used. Results showed that there was a special relationship between the distribution of different vegetation types and soil characteristics. Also it was found that edaphic factors including soil texture, potassium and nitrogen were more effective in species distribution. Key words: Halejerd, plant sites, multivariate analysis, environmental factors, PCA