مطالعه اثرهاي ارتفاع و فصل بر برخي شاخصهاي تنوع و يكنواختي پوشش گياهي در بخشي از مراتع شهرستان همدان

Studying the effects of altitude and season on some indices of diversity and evenness of vegetation in a part of Hamedan rangelands

يكي از مهمترين شاخصه‌‌‌هاي سلامت مراتع، تنوع پوشش گياهي موجود در آنهاست كه خود تحت تاثير عوامل مختلفي مي‌باشد. در اين ميان مي‌‌‌توان به عوامل فيزيوگرافي اشاره كرد كه ارتفاع از سطح دريا يكي از مهمترين آنها محسوب مي‌شود؛ با اين‌‌‌حال در مطالعات مربوط به تنوع گونه‌‌‌هاي گياهي به‌‌‌نظر مي‌رسد كه زمان نمونه‌‌‌گيري از مرتع نيز حايز اهميت باشد. تحقيق حاضر به‌‌‌منظور بررسي تغييرات پوشش گياهي در يك گراديان ارتفاعي طي يك دوره زماني سه ماهه در بخشي از مراتع استان همدان انجام شد. به همين منظور سه طبقه ارتفاعي، شامل ارتفاع پايين (1900- 1800 متر)، ارتفاع متوسط (2300-2200 متر) و ارتفاع بالا (2700-2600 متر) انتخاب و نمونه‌‌‌گيري طي 5 مرحله و در فواصل زماني 21 روزه انجام شد. براي مقايسه پوشش گياهي اين مناطق در زمانهاي مختلف، شاخصهاي تنوع شانون- واينر ، تنوع سيمپسون ، سيمپسون و پايلو محاسبه شده و مورد تجزيه آماري قرار گرفتند. نتايج آزمايش نشان داد كه شاخصهاي مورد اشاره با تغيير فصل و ارتفاع تغيير مي‌‌‌كنند ((P < 0.05، به‌‌‌طوري‌‌‌كه بيشترين تنوع و يكنواختي در برداشت دوم و به‌ترتيب در ارتفاع متوسط و ارتفاع بالا ثبت گرديد. همچنين در رابطه با همه شاخصهاي محاسبه شده، يك اثر متقابل بين فصل و ارتفاع مشاهده شد ((P < 0.05، بدين شكل كه با تغيير فصل از بهار به تابستان در ارتفاع پايين، تنوع گونه‌‌‌اي بعد از يك افزايش، رو به كاهش نهاد اما در ارتفاعات بالاتر اين روند با تاخير انجام شد. در رابطه با يكنواختي، با تغيير فصل يك روند افزايشي در اين شاخص مشاهده شد كه اين روند با افزايش ارتفاع ملايم‌تر گرديد. واژه‌‌‌هاي كليدي: شاخص تنوع، ارتفاع، فصل، مراتع استان همدان

One of the most important indicators of rangeland health is the diversity of their vegetation which is affected by different factors. In this regard, the physiographic factors can be pointed out in which the altitude is considered the most important. The present study was carried out to assess the changes in vegetation at an altitudinal gradient over a period of three months in part of Hamedan rangelands. For this purpose, three height levels including low altitude (1800-1900 meters), medium altitude (2200-2300 meters) and high altitude (2600-2700 meters) were selected and sampling was conducted 5 times with a 21-days intervals. The diversity indices of Shannon-Weiner, Simpson diversity, Simpson and the evenness index of Pylo were calculated to compare the vegetation varying along altitudinal gradient at different times. The results revealed that most of the estimated indices were varying along altitudinal gradient and with changing of the seasons (P < 0.05), as the highest diversity and the evenness were recorded in the second harvest and at mid- and high-altitude respectively. An interaction between altitude and the season was also observed with all of indices (P < 0.05), as from spring to summer, species diversity was declined after an early increasing at low altitude, but at higher altitudes this variation was accompanied with a delay. Evenness was increased with the season but this trend was moderated along altitudinal gradient. Key words: Diversity index, altitude, season, Hamedan rangeland