بررسي و تحليل مباني فكري و اعتقادي جنبش صفويه با تكيه بر طريقت هاي آسياي صغير

An Analytical Study of the Intellectual and Ideological Principles of the Safavid Movement with Reliance upon the Asia Minor Orders

خاندان صفوي بنا بر نظر مورخان، طلايه دار ايديولوژي شيعي در برابر آيين رسمي امپراطوري عثماني در ممالك شرقي گرديد. شكل گيري صفويان در ايران، از طريق همياري نيروهاي قزلباش برخاسته از جغرافياي سياسي آسياي صغير فراهم شد. ولي آنچه حايز اهميت است نگرش و باورهاي اين نيروهاي هوادار طريقت صفوي است. يافته هاي پژوهش حاكي از اين است كه آسياي صغير بنا به دلايل سياسي و اقتصادي همواره به عنوان يك مركز مهم براي نشر عقايد مكاتب و فرق شناخته مي شد. از همين رو مردم مقيم اين منطقه در طي چندين سده مدام در معرض تبليغات و جنبش هاي وابسته به مكاتبي همچون باباييه، بكتاشيه، حروفيه و ... قرار داشتند. نيروهاي هودار گفتمان صفوي (قزلباشان) در مركز تبليغات اين جريان ها قرار داشتند؛ و سرانجام با رويكرد شيعي پس از به حاشيه راني حكومت آق قويونلو در ايران، به تاسيس حكومت دست زدند. اين جستار با تكيه به پراكندگي جغرافياي قبايل قزلباش به واكاوي لايه هاي فكري آسياي صغير مي پردازد، تا تاثير انديشه‌ها، مكاتب و فرق مختلف را در ذهنيت مردم آسياي صغير و بخصوص قزلباشان نشان دهد.

According to the historians, the Safavid dynasty was the pioneer of the Shi‘i ideology against the official rule of the Ottoman Empire in Eastern countries. The Safavid Empire in Iran came into being by the mutual assistance of the Qizilbash troops rising form the geopolitics of Asia Minor. What is of importance, however, is the attitude and beliefs of these supporting troops of the Safavid order. The research findings suggest that Asia Minor, due to its political and economical problems, has always been recognized as a significant center for promulgation of schools and orders. Therefore, the people residing in this region have for several centuries been exposed to the proselytization and the movements affiliated to such schools as the Babism (Babiyya), Baktashites (Baktashiyya), the Literalists (Hurufiyya), etc. The forces supporting the Safavid discourse (Qizilbashs) stood in the center of these trends and, finally, established a state with a Shi‘a orientation after marginalizing the Ak Koyunlu rule in Iran. Relying on the geographical dispersion of the Qizilbash, this research touches upon the intellectual layers of Asia Minor to display the impact of various ideas, schools, and orders on the mind-set of the people of Asia Minor, especially the Qizilbashs.