كاربرد دانش فنولوژي گونه Bromus tomentellus براي مديريت چراي دام

Proper grazing management by consideration of Bromus tomentellus phenological stages

شناخت مراحل مختلف فنولوژي گياهان مهم مرتعي براي تنظيم برنامه‏هاي چراي دام، جلوگيري از چراي زودرس، شناخت خوشخوراكي و ارزش غذايي گونه‏هاي گياهي و جمع‏آوري بذور بسيار حايز اهميت است. مراحل فنولوژيك گونه مهم مرتعي Bromus tomentellus از سال 1386- 1389 در 12 منطقه مختلف رويشي با موقعيت جغرافيايي متفاوت بررسي شد. در هر منطقه‏ رويشي پس از ثبت ويژگي‏هاي جغرافيايي مناطق، از گونه مرتعي B. tomentellus 10 پايه انتخاب و در هر فصل رويشي هر 15 روز يكبار و در فصل زايشي هفته‏اي يكبار تاريخ وقوع مراحل حياتي گياه شامل مرحله رويش و رشد رويشي، مرحله گلدهي، بلوغ بذر و مرحله خشك‌شدن گياه در فرم‏هاي ويژه ثبت شد. با استفاده از آمار و اطلاعات هواشناسي نزديكترين ايستگاه هواشناسي هر منطقه رويشي منحني‏هاي آمبروترميك منطقه به‌منظور تطابق و تفسير با مراحل مختلف فعاليت‏هاي حياتي گياه ترسيم شد. در نهايت با توجه به وقوع پديده‏هاي فنولوژيك گونه B. tomentellus در سال‏هاي مورد بررسي نتايج نشان داد در برخي از سال‌ها (1387، 1388 و 1389) بويژه سال 1387، به‌‌دليل خشكي محيط و بالا بودن درجه حرارت مراحل فنولوژي گياه حدود يك الي 3 هفته زودتر شروع شده و همين مدت زودتر از سال‏هاي مرطوب تمام شده است. در سال‏هاي نسبتاً مرطوب (1386) مدت زمان دوره رشد و فعاليت گياه و همچنين رشد مجدد پاييزه طولاني‏تر است. همچنين نتايج نشان داد با افزايش ارتفاع از سطح دريا زمان رشد رويشي در شرايط مناسب بارندگي از اواخر اسفند تا اوايل اردبيهشت متفاوت و به تبع آن مرحله گلدهي، بلوغ بذر و مرحله خشك‌شدن گياه نيز به تاخير مي‏افتد. مناطقي كه تقريبا ارتفاع يكساني نسبت به يكديگر دارند، از نظر طول دوره فنولوژي با هم مشابه‏اند. در نتيجه مي‏توان بر پايه اطلاعات فنولوژيك گونه‏هاي كليد نسبت تعيين زمان مناسب ورود و خروج دام و اعمال مديريت صحيح در سيستم چرايي مراتع و تعيين زمان مناسب جمع‏آوري بذر برنامه‏ريزي كرد.

The recognition of different phenological stages of valuable rangeland species is highly important for grazing planning. It also assists managers to adjust the grazing period in accordance with the time of phenological stages of the species with high palatability and nutritive value and also detect the appropriate time for seed collection. Phenological stage of Bromus tomentellus were studied at 12 different vegetative regions within different sites during 2007-2010. The site characteristics of each location were recorded and 10 B. tomentellus plants were selected to study the phonological changes. The growth, flowering, seed maturity, and drying stages of the species were recorded every other week and once a week in growing and reproductive stages, respectively. Ombrothermic curves of the studied areas were drawn using the meteorological data of the nearest synoptic station and were used to compare with different phenological stage of B. tomentellus. According to the results, in some years (2008, 2009 and 2010), especially in dry and warm weather condition in 2008, phenological stages of the species started and finished 1 to 3 weeks earlier than the wet years. In a relatively wet year (2007) the growth period and fall regrowth of the species was longer than normal years. The results indicated that vegetative growth in good rainfall condition differed from late March to early April and consequently flowering, seed maturity and drying stages were delayed with increasing altitude. Also, the species in sites with similar altitude had the same phonological periods. These results can be used by range mangers to adjust the grazing program and identify the appropriate time of seed collections for restoration projects.