معياري براي تمايز مواد ثلاث منطقي از وجوب و امكان فلسفي

A Criterion for Distinguishing the Three Logical Modes from Philosophical Contingency and Necessity

چهار نظريه براي بحث در باب لزوم تمايز يا عدم تمايز مواد ثلاث در منطق و فلسفه مطرح شده كه برخي اساسا هرگونه تمايزي را براي مواد ثلاث انكار، و برخي ديگر حيطه‏هاي كاربرد مواد ثلاث را تعيين مي‏كنند. گروه سوم نيز اين تمايز را لازم دانسته، معياري پيشنهاد مي‏كنند. اين مقاله درصدد است كه با طرح نظريه پنجم، براي حل دو مسيله راهي بجويد: نخست آنكه چرا بايد ميان مواد ثلاث در منطق و وجوب و امكان در فلسفه تمايزي قايل شد؟ دوم آنكه معيار اين تمايز در منطق و فلسفه چيست؟ در پاسخ به مسيله نخست آمده است كه بر برهان‏هاي مابعدالطبيعي مانند برهان وجودي، وجوب و امكان و صديقين اشكال‏هاي مهمي ازجمله اشكال‏هاي هيوم و كانت وارد شده است. راه رهايي از اين اشكال‏ها تمايز مواد ثلاث منطقي از وجوب و امكان فلسفي است. در پاسخ به مسيله دوم اثبات شده است كه معيار مواد ثلاث در منطق بدين صورت است كه هر قضيه‏اي كه محمول آن ذات يا يكي از ذاتيات يا يكي از لوازم ذات موضوع آن باشد، واجب است. هر قضيه‏اي كه محمول آن نقيض ذات يا نقيض يكي از ذاتيات يا نقيض يكي از لوازم ذات موضوع آن باشد، ممتنع است؛ و هر قضيه‏اي كه محمول آن امري غير از ذات و نقيض ذات و غير از يكي از ذاتيات و نقيض يكي از ذاتيات باشد يا غير از يكي از لوازم ذات و نقيض يكي از لوازم ذات موضوع باشد، ممكن است؛ اما معيار وجوب و امكان در فلسفه، بي‏نيازي از علت براي وجوب، و نيازمندي به علت براي امكان دانسته شده است. ازآنجاكه تحليل فلاسفه از عليت متفاوت است، در اين بحث تحليل ابن‏سينا و صدرالمتالهين در باب اين معيار تمايز بررسي شده است.

There have been four theories for discussing the necessity of distinguishing or not distinguishing between three modes in philosophy and logic. Some have basically denied any distinction while some others have determined different domains of usage of the three modes. A third group has regarded this distinction as a necessity, proposing a criterion there. The present article is seeking to suggest a forth theory to find a solution for the following two problems: firstly, why should we distinguish the three modes in logic from the contingency and necessity in philosophy? Secondly, what is the criterion for this distinction in logics and philosophy? To answer the former question, the authors argue that some important objections, including that of Hume and that of Kant, have been put forward for the metaphysical argumentations such as ‘ontological argument’ and ‘the argument from contingency and necessity’ and ‘the argument of the truthful ones’. The way out of this challenge is the distinction between the three logical modes and the philosophical contingency and necessity. To answer the latter question, they show that according to the criterion of the three modes in logic, if the predicate is the essence, one of the essentials or one of the requisites of the essence of its subject would be necessary. On the other hand, if the predicate is the opposite of essence, the opposite of one of the essentials or the opposite of one of the requisites of the essence of its subject would be impossible. And if the predicate is something other than the subject’s essence or its opposite, other than one of its essentials or its opposite, the proposition would be contingent. The criterion for contingency and necessity in philosophy, however, is being dependent or independent of cause. Since the philosophers’ analyses of causality are different, here we focus on interpretation presented by Avicenna and Mull? Sadr?.