بازشناسي مفهوم «مثاني» در قرآن كريم با تاكيد بر سياق آيه 23 سوره زمر

Recognition of the Concept of Mathani in the Holy Qur’an with an Emphasis on Aya 23 of Surat al-Zumar

قرآن كريم داراي ساختار ويژه الهي، سطوح و لايه‌هاي متنوع معنايي است كه طي آن دريايي بيكران از معاني و معارف الهي را در لفافه حروف و كلمات مشهود عربي گردآورده و خود را اين چنين معرفي نموده است: « اللَّهُ نَزَّلَ اَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِي» (زمر/23) تعبير «مثاني» از جمله تعبيراتي است كه وضع قرآن بوده و قرآن كريم براي اولين‌بار در معرفي خود از آن استفاده كرده است. بنابراين بايد كوشيد تا مفهوم «مثاني» را از خود قرآن به دست آورد. در همين راستا نوشتار حاضر انجام مقدماتي را لازم و ضروري فرض كرده است، ابتدا با جستجو در معناي واژه «مثاني» آن را به معناي «انعطاف و پيچشي كه مستلزم دو ركن است» دانسته، چنان‌چه بررسي مشتقات واژه «مثاني» در ساير آيات قرآن كريم نيز مويد چنين معنايي است و سپس به بررسي و نقد نظرات مفسران و مستشرقان درباره مفهوم «مثاني» اهتمام ورزيده و با توجه به اين‌كه اكثر نظرات محققان قرآن برخاسته از نگاه برون‌متني و مستقل از سياق آيه شريفه 23 سوره زمر است بر آن شده تا اين‌بار با توجه به سياق و فضاي حاكم بر آيه مذكور به بازشناسي مفهوم «مثاني» بپردازد و در نهايت به اين باور رسيده كه «مثاني» بودن قرآن بيان‌گر دو نمود از قرآن كريم است، يك نمود در لوح محفوظ و ديگري قرآن نازل شده در قالب عبارات عربي مشهود كه هر دو يك حقيقت‌اند وليكن در دو شكل و نمود كه به يكديگر معطوف هستند.

The Holy Qur’an possesses a specific Divine structure and various semantic levels and layers, in which an endless ocean of Divine meanings and knowledge encompassed by evident Arabic letters and words are compiled, introducing itself as ?Allah has sent down the best of discourses, a scripture [composed] of similar motif.? (Q. 39:23). The term “mathani” is among the terms describing the state of the Qur’an, used by the Qur’an for the first time to describe itself. Therefore, it is to be attempted to get the concept of mathani from the Qur’an itself. In this respect, presuming as necessary some preliminary actions, the present writing, by searching into the word mathani, has first considered it as meaning, “flexibility and twist that requires two pivots”, so that a study of the derivatives of the word mathani in other verses of the Holy Qur’an would also confirm such a meaning. Then, it goes on to critically review the views of the interpreters and orientalists about the concept of mathani and, considering that most of the views of the Qur’an interpreters have originated from an extra-textual outlook and independent from the context of aya 23 of Surat al-Zumar, it is intended to recognize the concept of mathani with regard to the context and climate governing this aya. In conclusion, it is maintained that the Qur’an as being mathani represents two manifestation of the Qur’an; one manifestation is in the Guarded Tablet and the other is the Revealed Qur’an in the form of clear Arabic words, which are both a single reality in two forms and manifestations that are related to each other.