اثر تاريخ كاشت بر عملكرد دانه، اجزاي عملكرد و برخي خصوصيات زراعي ارقام كلزا در منطقه بهبهان

Effect of Sowing Date on Seed Yield, Yield Components and Some Agronomic Traits of Canola Cultivars in Behbahan Region in Iran

زمان كاشت مناسب كلزا با توجه به شرايط آب و هوايي منطقه به دليل انطباق مراحل رشد رويشي و زايشي گياه با شرايط آب و هوايي مساعد باعث توليد عملكرد كمي و كيفي قابل قبولي مي‌شود. اين آزمايش به صورت كرت‌هاي يك بار خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي بهبهان به مدت دو سال زراعي (87-1385) اجرا شد. تاريخ كاشت در 6 سطح شامل اول آبان (ميانگين دما در سال‌هاي اول و دوم به ترتيب 5/28 و 25 درجه سانتي‌گراد)، 10 آبان (ميانگين دما در سال‌‌هاي اول و دوم به ترتيب 5/26 و 5/22 درجه سانتي‌گراد)، 20 آبان (ميانگين دما در سال‌هاي اول و دوم به ترتيب 50/18 و 22 درجه سانتي‌گراد)، 30 آبان (ميانگين دما در سال‌هاي اول و دوم به ترتيب 13 و 23 درجه سانتي‌گراد)، 10 آذر (ميانگين دما در سال‌هاي اول و دوم به ترتيب 5/11 و 5/14 درجه سانتي‌گراد) و 20 آذر (ميانگين دما در سال‌هاي اول و دوم به ترتيب 5/10 و 14 درجه سانتي‌گراد) در كرت‌هاي اصلي و ارقام كلزا شامل هيبريد هايولا 401 و رقم آر‌جي‌اس003 در كرت‌هاي فرعي مورد ارزيابي قرار گرفتند. تجزيه واريانس مركب داده‌ها نشان داد كه اثر تاريخ كاشت بر خصوصيات زراعي، عملكرد دانه و اجزاي عملكرد معني‌دار بود. عملكرد دانه از تاريخ كاشت 1 آبان تا 20 آذر داراي روند كاهشي بود. بيشترين عملكرد دانه (2573 كيلوگرم در هكتار) در تاريخ كاشت اول آبان توليد شد. در بين ارقام نيز از نظر خصوصيات زراعي، عملكرد دانه، اجزاي آن و درصد روغن تفاوت معني‌داري وجود داشت. هيبريد هايولا 401 با ميانگين عملكرد دانه 2780 كيلوگرم در هكتار نسبت به رقم آر‌جي‌اس003 با ميانگين عملكرد 2344 كيلوگرم در هكتار برتري داشت. اثر متقابل تاريخ كاشت × رقم بجز تعداد خورجين در گياه، عملكرد دانه و درصد روغن، بر ساير صفات معني‌دار گرديد. هيبريد هايولا 401 در تاريخ كاشت 10 آذر با ميانگين 21/44% داراي بالاترين درصد روغن بود. بالاترين عملكرد دانه (3886 كيلو‌گرم در هكتار) متعلق به هيبريد هايولا 401 در تاريخ كاشت اول آبان بود. با توجه به نتايج به‌دست آمده كاشت هيبريد هايولا 401 در محدوده زماني اول الي 20 آبان و رقم آر‌جي‌اس003 اول الي 10 آبان توصيه مي‌شود.

Determination of suitable planting date for canola is important for synchronising of vegetative and reproductive stages of plant with favorable climatic conditions to increase quantity and quality of seed yield. This experiment was conducted for two growing seasons (2006–2008) at Behbahan agricultural research station. A split-plot arrangment in randomized complete block design with four replications was used. Sowing date was assigned to main plots; 23 October (mean daily air temperature in the first and second year were 28.5 ?C and 25 ?C, respectively), 01 November (mean daily air temperature in the first and second year were 26.5 ?C and 22.5 ?C, respectively), 11 November (mean daily air temperature in the first and second year were 18.5 ?C and 22 ?C, respectively), 21 November (mean daily air temperature in the first and second year were 13 ?C and 23 ?C, respectively), 01 December (mean daily air temperature in the first and second year were 11.5 ?C and 14.5 ?C respectively), 11 December (mean daily air temperature in the first and second year were 10.5 ?C and 14 ?C, respectively). Hyola 401 hybrid and RGS003 were evaluated in sub-plots. Combined analysis of variance showed that sowing date effect was significant on agronomic traits, seed yield and yield components. The highest seed yield (2573 kg ha-1) was produced in 23 October. Canola cultivars significantly differed for agronomic traits, seed yield, yield components and oil content. Hyola 401 hybrid and RGS003 cultivar seed yield were 2780 and 2344 kg ha-1, respectively. Sowing date × cultivar intraction effect was not significant on pod plant-1, seed yield and oil content. Hyola 401 hybrid in 01 December sowing date had the heightest oil content (44.2%). Hyola 401 hybrid seed yield was higher than RGS003 cultivar in all sowing dates. Hyola 401 hybrid had the heightest seed yield (3886 kg ha-1) in 23 October sowing date. Therefore, the recommended sowing dates for Hyola 401 hybrid is from 23 October to 11 November and for RGS003 cultivar from 23 October to 01 November in Behbahan region.