مقايسه شاخص‌هاي تنوع و غناي گونه‏هاي گياهي در سطوح مختلف چرايي در مراتع گرم و خشك استان فارس

Comparison between plant species richness and diversity indices along different grazing gradients in southern warm-arid rangelands of Fars

تنوع زيستي موجود در اكوسيستم مرتع، به‌ طور مستقيم تحت تاثير ويژگي‌هاي رويشي و تنوع گونه‌هاي گياهي آن قرار دارد كه همواره متضمن پايداري اين اكوسيستم در مقابل آشفتگي‏هاي محيطي و زيستي است. يكي از فشارهاي مخرب بر عرصه مرتع كه باعث كاهش تنوع و از بين رفتن عناصر گياهي حساس مي‌گردد، چراي مفرط دام است. چراي دام از هر نوع كه باشد، با تغيير در فراواني گونه‌هاي كليد و ضروري كه ضامن بقا، پايداري و كاركرد صحيح اكوسيستم‌ها هستند، اين اكوسيستم‌ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد. به منظور بررسي اثر شدت‌هاي مختلف چرايي بر تنوع و غناي گونه‌اي در مراتع خشك شهرستان خنج استان فارس، سه مكان داراي مديريت‏هاي چرايي متفاوت شامل چراي ضعيف، چراي متوسط و چراي شديد انتخاب و با استفاده از 90 پلات يك متر مربعي در طول 18 ترانسكت به نمونه‌برداري اقدام شد. در داخل هر پلات، فهرست گونه‌هاي موجود، درصد تاج پوشش و تعداد افراد هر گونه يادداشت شد. براي ارزيابي شاخص‌هاي تنوع و غنا، شاخص هاي غناي مارگالف و منهينگ و شاخصهاي تنوع سيمپسون، شانون و هيلN1 محاسبه شد. تجزيه و تحليل داده‌‌‌ها در نرم‏افزار SPSS انجام شد و مقايسه شاخص‌هاي مختلف تنوع و غنا بين مناطق با شدت‌هاي چرايي مختلف توسط آزمون توكي صورت پذيرفت. نتايج حاصل از محاسبه شاخص غناي مارگالف نشان داد كه بين منطقه چراي ضعيف و متوسط از نظر آماري اختلاف معني‏‏داري وجود ندارد، ولي بين منطقه چراي شديد با متوسط و ضعيف اختلاف در سطح 5 درصد معني‏دار وجود دارد. از طرف ديگر بين مناطق مختلف چرايي از نظر شاخص غناي منهينگ در سطح 5 درصد اختلاف معني‏دار وجود ندارد. نتايج حاصل از محاسبه شاخص‌هاي تنوع، در هر سه شاخص سيمپسون، شانون و هيل N1 نشان دادند كه بين منطقه چراي ضعيف و متوسط اختلاف معني‏داري وجود ندارد، در حالي‌كه بين منطقه چراي شديد با متوسط و ضعيف در سطح 5 درصد اختلاف آماري معني‏داري وجود دارد. به‌طور كلي در مناطق خشك مانند منطقه مورد بررسي، چراي شديد دام باعث كاهش غنا و تنوع گونه‏اي مي‏شود كه به دليل تاثير منفي بر پايداري اكوسيستم بايد مورد توجه مديران مرتع قرار گيرد.

Biodiversity of rangeland ecosystems directly affects plant species diversity and vegetation characteristics, which contributed to ecosystem stability against environmental and biological disturbances. Heavy livestock grazing is a destructive factor lead to elimination sensitive species and reduction of biological diversity. Grazing, affects the rangeland ecosystems by changing the frequency of key plant species which guarantee stability and ecosystem performances. This study has been conducted to investigate the effect of three different grazing intensities on the diversity and richness of plant species in the arid rangelands of Khonj area in Fars Province. Three sites include light, moderate and heavy grazing intensity were selected and sampling was performed using 90 plots (1 m2) along 18 transects. The list of species, canopy coverage and number of individuals per species were recorded for each sampling unit. To evaluating diversity and richness of plant species, Margalef and Menhing richness indices, and Simpson, Shannon and Hill N1 diversity indices were calculated. SPSS software was applied for data analysis and comparison of different indices of diversity and richness among study sites was performed by Tukey test. The results of Margalef richness index showed that there was no significant difference between light and moderate grazing sites, statistically Nevertheless, heavy grazing intensity had significantly different in comparison to light and moderate grazing ones. On the other hand, no significant difference observed among Menhing richness index of different grazing categories (p < 0.05). Results of calculations of diversity indices, for all of three Simpson, Shannon and Hill N1 showed that there were not significant difference (p < 0.05) between light and moderate grazing intensities. However sever grazing sites were significantly different from two other ones. In general, in arid rangelands such as the studied sites, heavy grazing contributes to reduction in richness and diversity of plant species and affects the ecosystem stability and should be noticed by range managers.