تغييرات شاخص هاي تنوع و غناي گونه‌اي در مراتع خوب، مراتع تخريب شده و ديمزارهاي رها شده (مطالعه موردي: منطقه فريدن شهر اصفهان)

Changes in indices of species diversity and richness of good, degraded rangelands and abandoned dry lands in Fereydan, Isfahan

تغيير كاربري اراضي و استفاده بيش از حد توان اكولوژيك اكوسيستم هاي مرتعي از جمله عوامل مهم در كاهش تنوع گونه اي به شمار مي آيد كه مي تواند سلامت و پايداري اين اكوسيستم ها را به مخاطره اندازد. در اين تحقيق به بررسي اثر چرا بر تنوع گونه اي در مراتع و ديمزارهاي رها شده شهرستان فريدن استان اصفهان پرداخته شده است. بدين منظور در هر مكان مرتعي درصد پوشش-تاجي و تراكم گونه هاي گياهي اندازه گيري شده و فاصله از روستا موثر بر هريك از مكان ها اندازه گيري شد. همچنين از پلات‌هاي يك متر مربعي در امتداد 3 ترانسكت 100متري به صورت تصادفي- سيستماتيك استفاده شد. اندازه نمونه براي هر مكان مرتعي عدد 20 تعيين شد. شاخص هاي غيرپارامتريك غناي گونه اي مارگالف، تنوع گونه هيل 1N و شانون- وينر محاسبه شد. از روش‌‌هاي پارامتريك (مدل هاي وفور- رتبه اي) نيز براي ارزيابي تنوع گونه اي استفاده شد. به منظور بررسي ارتباط گونه‌ها با عوامل محيطي و تنوع از تجزيه و تحليل داده ‌هاي چند متغيره (روش رج بندي) استفاده شد. نتايج اين تحقيق حاكي از اختلاف معني دار بين مكان-هاي مرتعي در سطح يك درصد براي شاخص غناي گونه اي مارگالف بود. اين اختلاف بين مراتع خوب با مراتع تخريب شده و ديمزار رها شده است. شاخص هاي غير پارامتريك تنوع گونه اي هيل 1N و شانون- وينر اختلاف معني‌داري را در سطح پنج درصد نشان دادند كه اين اختلاف نيز بين مراتع خوب با مراتع تخريب شده و ديمزارهاي رها شده است. مدل وفور- رتبه اي در روش پارامتريك، نشان داد كه داده ها از مدل لوگ نرمال تبعيت مي كنند، كه نشان دهنده فاصله از روستا جز مهمترين متغير‌هاي اثرگذار بر روي ميزان تنوع گونه اي و غناي گونه اي شناخته شد. نتايج رج بندي نشان داد كه بين تنوع گونه اي با پارامتر‌هاي (مقدار ماده-آلي، درصد اشباع خاك، آهك و رس) ارتباط مثبت و با پارامترهاي (ميزان درصد شن و هدايت الكتريكي خاك) ارتباط منفي وجود دارد.

Changing land use and overexploiting rangelands beyond the ecosystems potential are effective factors reducing species diversity that could threaten these ecosystems’ health and stability. In the present study effects of grazing on species diversity of rangelands and abandoned drylands in Fereydan, Isfahan was evaluated. In each rangeland site the percentage of crown cover and species diversity were obtained and the effects of distance from village were also studied. Along three transects of 100-meters according to sample size one square meter plots were randomly selected. Calculated sample size was 20 for each range site. Non-parametric indices such as Margalof species richness index, Hill (N1) and Shannon-winner species diversity were calculated. Parametric algorithms (frequency-order models) also were used for species diversity evaluation. In order to investigate the relationship between species diversity and environmental factors, multivariate data analysis was (ordination method) applied. Results indicated that Margalof species richness index was significantly higher in good rangelands than others (P > 0.01). Non-parametric diversity indices such as, Hill (N1) and Shanonn-winner showed significant differences (P > 0.05) between good rangeland and both, degraded rangeland and abandoned dryland sites. Frequency-order model in parametric method indicated that data followed log normal model. Distance from rural area was recognized as the most important variable effective on species diversity and species richness. Ordination analysis (PCA) showed that there is a positive correlation between species diversity and soil organic matter, moisture saturation, lime and clay percentages and a negative correlation with sand percentage and soil electrical conductivity.