غني‌شدگي آرسنيك و سلنيم در خاك‎هاي اطراف معدن مس سرچشمه

Enrichment of arsenic and selenium in the soils around Sarcheshmeh copper mine

كانسارهاي فلزي اغلب حاوي مقادير زياد آرسنيك و سلنيم هستند و فعاليت‎هايي كه براي استخراج فلز از كانسنگ انجام مي‎شوند، اين عناصر را وارد محيط مي‎كنند. لذا به مطالعه‎ مسايل آلودگي خاك در اطراف معادن و كارخانجات ذوب، در سال‎هاي اخير بسيار توجه شده است. در كشور ايران نيز با توجه به غناي معدني و توسعه‎ معادن، بررسي مسايل زيست‌محيطي آن‎ها ضرورتي اجتناب‌ناپذير است. در اين مطالعه، 120 نمونه‎ خاك از اطراف معدن مس سرچشمه به سمت دشت رفسنجان، به ‌‎منظور بررسي غلظت آرسنيك و سلنيم برداشت شد. دو معيار فاكتور غني‌شدگي و شاخص زمين انباشتگي به ‌منظور تشخيص مناطق آلوده محاسبه شدند و نقشه‎هاي هم غلظت، براي اطلاع از چگونگي توزيع فلزات سنگين در منطقه ترسيم شدند. نتايج نشان داد كه اين عناصر در نزديكي معدن، از غلظت بيشتري برخوردار بودند و با فاصله گرفتن از معدن، غلظت آن‏ها كاهش يافت. نتايج حاصل از محاسبه‎ فاكتور غني‎شدگي نشان داد ميانگين غلظت عنصر آرسنيك در تعدادي از نقاط نمونه‎برداري بيش از مقدار زمينه است كه غني‌‎شدگي غيرطبيعي اين عنصر را در منطقه‎ مطالعاتي دربردارد. نتايج حاصل از محاسبه‎ شاخص زمين ‎انباشتگي نيز براي نمونه‎هاي خاك، حاكي از آن بود كه عنصر سلنيم در هر سه مسير مطالعاتي در محدوده‎ غيرآلوده و عنصر آرسنيك در محدوده‎ كمي آلوده تا شديداً آلوده قرار مي‌گيرند.

Metallic minerals often contain high levels of arsenic and selenium, and thus metal ore mining activities cause the entry of these elements to environment. The study of soil contamination around mines and melting factories has been considered highly in the recent years. Considering mineral enrichment and mines development in Iran, the study of environmental issues is an urgent need. In this study, 120 soil samples were collected around Sarcheshmeh copper mine towards Rafsanjan plain in order to study arsenic and selenium concentrations. Two criterions include enrichment factor and geoaccumulation index were calculated to identify contaminated area and iso-concentration maps were drawn to for the distribution of heavy metals in the area. Results showed that these elements had a higher concentration in the area closed to the mine and they reduced dramatically in the further distance from the mine. The result of enrichment factor reveals that the mean concentration of arsenic was higher than the background value at the some sampling points due to abnormal enrichment in the studied area. Moreover, the results of geoaccumulation index calculation showed that selenium level was below critical value in three paths of while arsenic concentration ranged from low to hirh level in the polluted area.