بررسي اصول و مباني تاويل عرفاني از منظر روايات

A Study of the Principles and Foundations of Mystical Esoteric Commentary from the View of Traditions

اهل معرفت براي تفسير كريمه‌هاي وحي از روشي ويژه بهره مي‌برند كه از آن در مجامع علمي با نام‌هاي گوناگوني همچون تفسير عرفاني، تفسير شهودي و تفسير رمزي ياد مي‌شود. تفسير عرفاني يا همان تاويل، در كنار تفسير ظاهري، روشي براي رسيدن به لايه‌هاي باطني كلام وحي است. در ميان نظريات گوناگوني كه درباره معناي تاويل قرآن مطرح مي‌شود، اهل معرفت شبيه‌ترين نظريات را به سخنان اهل‌بيت(ع) دارند. تاويل عرفاني انواعي دارد كه تاويل طولي و عرضي از جمله آنهاست. هريك از اين دو نوع تاويل اصول و مباني‌ گوناگوني دارند. اهل‌بيت(ع) در اثناي سخنانشان به برخي از اين روش‌ها، اصول و مباني تفسير باطني قرآن اشاره مي‌كردند و در تفسير و تاويل كريمه‌هاي قرآني آنها را جاري مي‌ساختند، ليكن گروهي از محققان به‌سبب آشنانبودن با اصول و مباني تفسير عرفاني، اين نوع تفسير را با روش و مباني تفسيري اهل‌بيت(ع) مخالف مي‌پندارند. در اين نوشتار بر آن شديم تا با بررسي برخي روايات كه دربردارنده موضوع تاويل‌اند، و نيز تطبيق مباني و روش‌هاي تفسير عرفاني با مباني و روش‌هاي تفسيري اهل‌بيت(ع)، اين پندار را بزداييم.

People of knowledge use a particular method to interpret the magnificence of revelation, which, in scientific circles, is called with difference names such as mystical interpretation, intuitive interpretation and symbolic interpretation. Mystical or esoteric interpretation, along with exoteric interpretation, is a way to achieve the inner layers of revelation. Among the different theories on the meaning of esoteric interpretation of the Quran, the theories proposed by the people of knowledge are the most similar ones to the words of Holy Prophetʹs family. Mystical interpretation has different types including longitudinal and horizontal ones, each with different principles and foundations. Infallible Imams indirectly pointed to some of the methods, principles and foundations of esoteric interpretation of the Quran and used them to interpret and expound the inner meanings of Quranic magnificence. However, some researchers, due to their unfamiliarity with the principles and foundations of mystical interpretation, imagine that this type of interpretation contradicts with Infallible Imamsʹ interpretive method and principles. The present paper seeks to eliminate this imagination through reviewing some traditions which deal with esoteric interpretation and comparing the principles and methods of mystical interpretation with infallible Imamsʹ interpretive principles and methods.